Deniz Özen Başaran: Kadınları siyah değil, turuncu anlattım

Yılların radyocusu Deniz İhtimam Başaran, büsbütün bayan hikayelerinden oluşan ‘Kahvaltıyı Balkonda Yapalım’ isimli birinci kitabıyla edebiyat dünyasına da adım attı.

Kadına yönelik şiddet ve ayrımcılığın gündemden düşmediği Türkiye’de İhtimam, 16 başka hikayesinde bayan hallerini yalın bir lisanla anlatıyor. Muharririn anlatımın gücü de bu yalınlıktan geliyor.

Puslu Yayınları’ndan çıkan Kahvaltıyı Balkonda Yapalım’ın muharriri Deniz İhtimam Başaran ile söyleştik. İtina, bayanların yaşadıklarını büyük büyük sloganlar atarak değil de, ufak ufak; hani çok naif sözlerle anlatıyor. “Siyah değil, turuncu bir anlatım benimkisi” diyor

Kahvaltıyı Balkonda Yapalım, Deniz İhtimam Başarır, 83 s., Puslu Yayınları, 2024

Kitabın ismiyle; “Kahvaltıyı Balkonda Yapalım” ile başlayalım. Bu ismi tercih etmenizin özel bir nedeni var mı?

Kahvaltının memnunlukla ilgisi çoktur şairin dediği üzere. Ve bilhassa biz bayanlar için kahvaltıyı balkonda yapmak da katmerli bir sevinç halidir. İçte ne kadar kaygı ıstırap olursa olsun, ondan sıyrılıp vakitten, hayattan çalma halidir kanımca. Bu olumlu söylemi de genelde bayanlar etrafına yayar. Bu yüzden ferahlama, nefes alma, keyifli olma hali diye açıklayabilirim.

Ama kitapta balkonda kahvaltıda geçen bir hikaye yok…

Müge’nin her şeyden sonra yolda yürüme hali, Sultan’ın kuşuna gülümsemesi, Zeynep’in “Seni seviyorum”u, Aslı’nın çantasındaki kitabı bulması, balkonda kahvaltı yapma hissiyle eş. Aslında tüm karakterlerim balkonda kahvaltı yapıyor!

Öykülerde ‘an’lar var. Bir nevi, bayan fotoğrafları diyebilir miyiz bunlara?

Hepimiz birinci aşkımızla karşılaşmışızdır. Ya da hepimiz gecenin köründe korkarak, bir dolmuşa binmişizdir. Ve hepimiz bazen karanlığımıza birilerini alırız. Korktuğumuz ya da gülümsediğimiz bir anda; yani tam o anda biri fotoğrafımızı çekse yüzümüze vuran hissimiz kağıda olduğu üzere yansır. Ben de bunu yakalamaya çalıştım. O an o duyguyu yansıtabildiysem ne memnun.

Kadın kıssaları acılar üzerinde yükselir genelde. Bayanlar daha çok acı yaşadığından tahminen. Ve bu kıssaların anlatımı da genelde koyu renkte; çok imgeli, çok siyasi ve çok iletili oluyor. Lakin senin kıssalarında bu dert yok. Çok yalın. Bir renkle tanımlarsak mesela, turuncu diyebilir miyiz?

Ne hoş bir benzetme oldu bu. Evet, diyebiliriz. Hatta kırmızı, açık mavi ve koyu yeşil bile var. Fakat genelde turuncu gerçek. Asla lacivert ya da siyah değil. Zira bana nazaran bayanlar çok hoş yönetebiliyorlar hayatlarını. Erkekler bir sürü hikayeyi daha çok kendi içlerinde yaşarken, bayanlar birbirlerine anlatarak sağaltıyorlar yaralarını. Birbirlerini tedavi edip güç veriyorlar. Az evvel ağlayan bir bayanı biraz sonra Türk kahvesini yudumlayıp gülerken görebiliyorsunuz da. Toplumsal yahut ferdî ağır şartlara karşın bayanları dirençli yapan budur işte. Bayan hem kendini hem etrafını onarır.

Deniz İhtimam Başaran

Kitabınızda bir köy öyküsü de var. İsmi ‘Suna’. Başkalarından farklı bir şekle da sahip. Ege şivesi kullanmışsınız. Bu şuurlu bir seçim miydi?

Aldatılan bayan öyküsünü Suna üzerinden yazmak istedim. Reşat Nuri Güntekin, Necati Cumalı, Orhan Kemal ve Talip Apaydın, üzere müelliflerin kitaplarını okuyarak büyüdüm. Suna ile o periyoda bir selam yollamak istedim kendimce. Kentleşmeyle birlikte köy edebiyatın radarından çıktı. Artık ‘taşra’ kavramıyla husus olabiliyor, büyük kentlerin dışındaki hayat. Lakin ben hâlâ daha köy romanlarını çok severim, hangi ülkede geçerse geçsin.

Yazar isimleri anmışken, “Hiç unutamadığım” dediğiniz bir müellif ya da “Çok etkilendim” dediğiniz bir roman oldu mu hayatınızda?

Aslında bende iz bırakan birçok kitap oldu. Hepsini elbette sayamam ancak Vedat Türkali’nin, -başta İnanç olmak üzere-, külliyatı benim unutulmazlarımda başı çeker. Kimi kitaplar vardır, daima okumak istersiniz. İtimat benim için, bu dünyada yapmam gerekenleri çabucak bitirip “o” dünyaya geçmek için her şeyi yapmamı sağlayan bir kitap olmuştu. Kitap çıktığında radyoda öğlen nesli sunuyordum. Programdan sonra koşa koşa meskene gidip, gece dörtlere kadar okuyup, bir iki günde bitirdim. Hani okurken bir yandan da bitmesini isteyeceğiniz kitaplar olur ya, o denli bir kitaptır İtimat. Çok sinemasal bir lisanı vardır ki Türkali biliyorsunuz birebir vakitte âlâ bir senaristtir. Yani bir kitabı elinden bırakamamak neymiş, İtimat ile anladım.

Radyoculukla öykücülüğün ortak noktaları var mı?

Radyoda anlatılan da bir öyküdür aslında. Bir düş penceresi açarsın dinleyiciye. Öyküleyerek anlatırsın anlatacağını. Kâğıda yazarken ne kadar yalnızsan, mikrofona konuşurken de o kadar yalnızsındır. Binlerce kişi dinliyor olsa da sen mikrofonda yalnızlaşarak anlatırsın. Soyutlarsın yani kendini. Hikaye yazmak da benim için birebir. Hem karşımda biri varmış üzere hem de kendimi soyutlayarak müellifim.

Son olarak kitaba dair geri dönüşler nasıl?

Kadınlar beğeniyorlar kıssaları. Bayanların detaycılığı geri dönüşlerde de kendini gösteriyor. Bazen bir hikayedeki yalnızca bir cümle için yahut bir söz için bana hislerini uzun uzun yazanlar oluyor. Bu beni çok keyifli ediyor. Zira kalplerine değmeyi başardığımı anlıyorum. Bir okur şöyle yazmış: “Günlük hayatta yanımızdan yöremizden geçip giden bir sürü insan oluyor ve bir sürü şey de yaşanıyor. Fakat ne hissettiklerini aslında bilmiyoruz. Siz işte tam o yanımızdan geçenlerin o an içinden geçenleri yazmışsınız. Artık daha bir dikkatli bakıyorum insanlara…” Bu benim için kafiydi.

(KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)