Yeşim Çıtak: Beni sevindiren ya da üzen şeyler toplumsal duyarlılıklardan ayrı düşemiyor

‘Sen Çal Kapımı’, ‘Menajerimi Ara’, ‘Erkenci Kuş’, ‘Ada Masalı’ ve ‘Ru’ üzere dizilerin senaryosunda imzası bulunan senarist Yeşim Çıtak’ın ilk kitabı ‘Arkada Çok Hoş Bir Dünya Var’, Parma Kitap tarafından yayımlandı. Kitap, toplumsal eşitsizliklerden insan haklarına, ferdî içsel çatışmalardan göçmenlik öykülerine kadar geniş bir yelpazede hikayeler sunuyor.

Toplam 12 hikayeden oluşan ‘Arkada Çok Hoş Bir Dünya Var’da, Çıtak’ın Ankara’nın siyasi ve toplumsal atmosferini yansıttığı, personel sınıfı, azınlıklar ve gençlik meseleleri üzere mevzuları işlediği anlatılar da yer alıyor.

Yeşim Çıtak ile ‘Arkada Çok Hoş Bir Dünya Var’ı konuştuk.

‘Arkada Çok Hoş Bir Dünya Var’ nasıl ortaya çıktı?

Bu soruya nasıl karşılık vereceğimi tam olarak bilmediğimi itiraf ederek, tuhaf bir başlangıç yapmak isterim. Bir yandan kırk yıllık izleme, gözleme, biriktirmenin ve yaşama ağrısının sonucu sanırım, bir yandan da bir yaz boyunca çalışma odasına kapanmanın karşılığı. Hem çok uzun hem de pek kısa bir seyahatin sonucu oldu denebilir ‘Arkada Çok Hoş Bir Dünya Var’ için.

Bununla bir arada kitap olmasında en büyük katkı Faruk Duman’ın. Faruk Hoca hem yazmaya hem de yayınlamaya cesaretlendirmeseydi, sanırım bu kitap hiç var olmazdı.

‘İNSAN EN ÂLÂ BİLDİĞİ YERDEN YAZMAYA BAŞLIYOR’

Kitapta toplumsal eşitsizliklerden göçmenlik kıssalarına kadar geniş bir yelpazede insanları ve hayatlarını anlatıyorsunuz. Bu hikayelerdeki hususları seçerken, ferdî olarak hayatınızda karşılaştığınız yahut gözlemlediğiniz olaylardan mı ilham aldınız, yoksa bu hususlara dair daha geniş bir toplumsal sorumluluk hissiyle mi yaklaştınız?

Hikayelerin bir kısmı yaşanmış tecrübelerden yola çıkarak yazıldı. Daima denir ya, birinci sinemalar otobiyografik olur ekseriyetle diye, sanıyorum birinci kitaplar için de bu türlü bir gerçeklikten bahsedilebilir. (Hiç değilse benimki için.) İnsan sonuç olarak en uygun bildiği yerden yazmaya başlıyor bir formda herhalde. Elbette hepsinin yaşanmışlıklardan çıktığını söyleyemeyiz, bununla bir arada hepsi bir müşahededen, bir histen, bir andan beslenerek kuruluyormuş. Bunu ben de yazarken öğrendim.

Toplumsal sorumluluk hissiyle yaklaştınız mı kısmına gelirsek de, herhalde dünyaya baktığınız yer sizi de var eden nokta olduğu için, ister istemez bu ikisi yazma edimi ve sorumluluk hissi, bende bir ortada. Eminim herkes için bu türlü değildir. Benim ilgimi çeken, canımı acıtan ya da sevindiren ya da üzen şeyler genelde toplumsal duyarlılıklardan farklı düşemiyor.

‘İNSANLARI İZLEMEYİ ANKARA’DA ÖĞRENDİM’

Kitaptaki hikayelerde bilhassa Ankara’nın siyasi ve toplumsal atmosferine yer verdiğiniz görülüyor. Bu kent ve burada yaşananlar, yazma sürecinizde size nasıl ilham verdi?

Ankara’da doğup orada büyüdüm. On sekiz yaşıma kadar da orada yaşadım. Birinci hareketime gittiğim yer de birinci aşık olduğum yer de Ankara. Yıllarca bunu kabul etmek istemesem, hatta Ankara’yı sevmediğimi söylemiş olsam da, bugün olduğum bireyde Ankaralılığın başat bir rol oynadığını görebiliyorum. Ankara, büyükşehir üzere görünür lakin küçüktür. İnsan ilgileri kıymetlidir, dostluklar kıymetlidir. Ayazı da insanı da serttir. Hareketleri, hengameleri da öyledir. Beğenilen bu genellemeler pek de akıl kârı değil, insanı yanlışa götürür lakin işte Ankara’ya dair benim tecrübem böyleydi. Haliyle benim büyüdüğüm iklim de bu türlü oldu. İnsanları izlemeyi orada öğrendim, zira Ankara’da sıkılmaya çok vaktiniz olduğu için her şey için boş vaktiniz olur ya da en azından evvelden olurdu. Tahminen artık değişmiştir, bilmiyorum. Benim çocukluğumun Ankarası çokça sıkıldığımız bir yerdi ve sıkılmak insanı düşünmeye, okumaya ve hareket etmeye teşvik ediyor bence.

Senaryo yazarlığından hikaye yazarlığına geçerken ne üzere zorluklar yaşadınız?

Bunu şimdi tam olarak fark edemiyorum. Zira yazdıklarıma şimdi dışarıdan bir gözle bakamıyorum. Tahminen ikinci kitabımı çıkardığımda o vakit, ‘Ah bunu ne saçma yapmışım’ derim. Şu an yalnızca sezgilerimi dinliyorum ve ne kadarı senaristlikten geldi ve beni aslında zorladı şimdi emin değilim.

Geride Çok Hoş Bir Dünya Var, Yeşim Çıtak, 142 syf., Parma Kitap, 2025.

‘YAZDIKLARIM TOPLUMSAL HAFIZAYA KATKI SAĞLAYACAKSA BUNDAN MEMNUNLUK DUYARIM’

‘Halının Kahrolası Tozu’ üzere hikayeler, toplumsal hafızaya güçlü bir referans sunuyor. Bu tıp derin izler bırakmaya yönelik şuurlu bir gayret mı var, yoksa anlatıcı şahısların doğal gelişimi mi?

Bunun için ekstra bir gayret sarf etmek aslında biraz hayatın doğal akışına alışılmamış üzere geliyor bana. Ne biliyorsanız, neyi önemsiyorsanız onu yazıyorsunuz herhalde, bu da işte kendinizden bağımsız olmuyor. Yazdıklarım bir halde toplumsal hafızaya katkı sağlayacaksa bundan memnunluk duyarım, bununla bir arada bunun için ekstra bir efor sarf etmedim.

Toplumsal sıkıntıları yapıtlarınıza işlerken, toplumun farklı kısımlarından gelen reaksiyonlara nasıl yaklaşıyorsunuz? Bir müellif olarak bu çeşit sorunları gündeme getirmenin sorumlulukları ve riskleri üzerine ne düşünüyorsunuz?

Yaptığım işin tabiatı gereği subjektif olduğunu düşünüyorum. Günün sonunda akademik bir çalışma, bilim ya da haber değil yazdıklarım. Anlatmayı seçtiğim, bildiğim, gördüğüm ve haliyle bir tarafı olduğum kıssalar. Bana ne hissettirdiğine dair bir sancı yalnızca hissettiğim. Sorumluluğum bu noktada kendi imgemle dengeli olmak kadar üzere geliyor bana. Riskleri varsa da ben şimdi farkında değilim ve sanırım bu kısma baş yormayı da çok istemiyorum.

Derseniz ki farklı kısımların yansıları nasıl oldu? Açıkcası şimdi bunula ilgili kâfi done yok elimde. Sanırım olduğunda da her türlü beğeniyi nasıl karşılıyorsam eleştiriyi de o denli karşılarım sanırım.

‘ÇATIŞMA OLMADAN KISSA DE OLAMIYOR’

Kitabınızda ferdî içsel çatışmalar çok güçlü bir biçimde yer alıyor. Müellif olarak, toplumsal olayları içsel çatışmalarla bağdaştırarak anlatmanın bir gücü olduğuna inanıyor musunuz?

Yine net cevap veremeyeceğim bir soru olduğu için özür dilerim öncelikle. Bana o denli geliyor ki rastgele bir öykü tezatı ile var oluyor. Münasebetiyle çatışma olmadan öykü de olamıyor. Derseniz ki neden illa içsel çatışmalar, olayı ya da kıssayı nasıl kavrıyorsam o denli yazıyorum herhalde. Tahminen de bu kadar öznel olması, yazılana aralık konulamaması övünülecek bir şey değildir. Yeniden yazarlığın acemisi sayılırım sonuçta, benim şu ana kadarki seyahatim bu türlü oldu. Tahminen ileride ne yanlış yapmışım derim, şu an bu türlü anlatabildiğim için bu türlü yazıyorum.

Her müellifin vakit zaman farklı hikayelerine daha çok bağlandığını düşünüyorum. Kitabınızda da birbirinden farklı lakin bir o kadar da güçlü hikayeler var. Şu an için size en yakın hissettiren ya da en sevdiğiniz hikaye hangisi?

Bu sorunuzu içtenlikle uzun uzun düşündüm ve bir karşılık bulamadım. Birkaç direktörün çektikleri sineması büyük perdede izlemediklerini duymuştum. Ruh halim şu an onlara yakın galiba.

Senaryo yazarlığından gelen bir bakış açısıyla, karakterlerin ruhsal derinliklerini ve içsel çatışmalarını oluştururken nasıl bir prosedür izliyorsunuz? Bu süreç hikayelerinizde de misal bir halde mi gelişiyor?

Sanırım, senaristliğin en çok beslendiğim kısmı hikaye müellifliği açısından bu oldu. Yani karakterlerin psikolojileri üzerine düşünmek. Bazen senaryo projelerinde psikiyatristlerle çalışıyoruz, onlardan çok şey öğrendiğimi düşünüyorum. Bu bahiste okumak, öğrenmek de bitmez esasen. Bu noktada en çok tutarlılığa bakıyorum herhalde, bu türlü bir karakter bunu yapar mı bunu der mi üzere. Ben olaylardan çok hislerden yola çıktığım için ki bu güzel mi berbat mü bir fikrim yok yalnızca o denli, ister istemez yapı daha çok içsel bir çatışmaya dayanıyor.

Gelecek projeleriniz ortasında yeni bir roman ya da başka bir öykü kitabı var mı?

Bir roman üzerinde çalışıyorum bir müddettir. İsmi ‘Melankolikler’.