DUVAR- Hollandalı gazeteci muharrir çalınan Van Gogh yapıtlarının akıbetlerini açıkladığı De gestolen Van Goghs (Çalınan Van Gogh’lar) isimli kitabında sanatkarın tablolarının tarihi eser hırsızları tarafından nasıl gaye alındığını anlattı.
Lex Boon, kitabında Batı Avrupa sanatının en tesirli ressamlarından olan Hollandalı ard izlenimci sanatçı Vang Gogh’un, 1958’den bu yana24 olayda 50 resmi, eskizi ve baskısının çalındığı bilgisine yer verdi.
The Arka Newspaper Türkiye’de yer alan habere nazaran, en önemli hırsızlık olayı 14 Nisan 1991’in birinci saatlerinde gerçekleşti; 20 fotoğraf Amsterdam’daki Van Gogh Müzesi’nde silahlı soyguncular tarafından kaçırıldı. Bu fotoğraflar ortasında sanatkarın en ünlü tabloları “Ayçiçekleri” (Ocak 1889) ve “Yatak Odası” (Ekim 1888) üzere başyapıtlar da bulunuyordu. Hırsızlar soygunda kullandıkları aracı birkaç kilometre uzakta bırakarak kaçarken, eserler dakikalar sonra polis tarafından bulundu. Hatalılar mahkûm edilirken, müzedeki güvenlik tedbirleri de artırıldı.
NASIL ÇALINDI, NASIL KURTARILDI?
İki yahut üç fotoğrafın çalındığı 1965, 1988, 1990, 1998 ve 2002’deki olaylar dışında, Boon tarafından kayda geçirilen başka hırsızlık olaylarının tamamında birer eser çalındı.
“Breton’lu Bayanlar Çayırda (Emile Bernard’ın İzinde)” (Aralık 1888) isimli suluboya tablo ise 17 Şubat 1975’te Milano’daki Galleria d’Arte Moderna’dan çalındıktan sonra 6 Nisan’da bulundu. Beş hafta sonra 15 Mayıs’ta başka yapıtlarla birlikte tekrar çalınan bu Van Gogh tablosu 1 Kasım 1975’te bir kere daha geri alındı.
İki sefer çalınan öteki fotoğraf de Kahire’deki Mohamed Mahmoud Khalil Müzesi’nden alınan “Vazodaki Çiçekler” (1886 yazı) isimli tabloydu. 1978’de çalınan bu tablo iki yıl sonra kurtarıldı. Tablo 2010 yılında yine çalınınca müze on yıldan uzun müddet kapalı kaldı. Kahire’deki müze 2021’de yine açılsa da, bu natürmort hâlâ bulunamadı.
ÜÇ ESER DAHA KAYIP
Üç Van Gogh yapıtı daha hala kayıp durumda; hasebiyle nerede olabileceklerine dair en küçük bir bilgi bile büyük değer taşıyor. “Saint-Rémy Mahallesi’nden Manzaralar” (Ekim 1889) 1980’de Paris’teki özel bir konuttan çalındı. Birebir formda, “Rüzgârda Savrulan Ağaç” (Ağustos-Eylül 1883) isimli fotoğraf de 1987’de Zürih’te çalındığı sırada özel bir koleksiyoncuya aitti. Sanatkarın “Ateş Başında Patates Soyan Kadın” (Mayıs-Haziran 1885) isimli eskizi 2013 yılında Brüksel’deki Van Buuren Müzesi’nden çalındı.
Söz konusu hırsızlık hadiselerinin akabinde Van Gogh yapıtlarına ait güvenlik tedbirleri yıllar içinde artırıldı. 1958-1999 yılları ortasında 18 hırsızlık olayı yaşanırken, 2000’den bu yana sadece altı olay kaydedildi. Ayrıyeten çalınan 50 tablodan dördü hariç tamamının bulundu.
SAVAŞTA KAYBOLAN TABLO
Jacob Baart de la Faille 1970’te hazırladığı Van Gogh kataloğunda “Papaz Meskeninin Bahçesindeki İnsanlar” (Kasım 1885) için Hollanda’nın doğusunda Almanya hududuna yakın bir yerde, “1944 Arnhem Muharebesi’nde yok edildi,” sözlerini kullanmıştı. Bu sıkıntıyı araştıran Boon fotoğrafın aslında bu muharebeyi ziyan görmeden atlatmış olabileceğine işaret eden ispatlar elde etti.
‘MUHTEMELEN SAVAŞ SIRASINDA ALMANLAR YAĞMALADI’
Tablonun eski sahibi Adriaan Pieter van Hoey Smith (1893-1967) savaştan çabucak sonra fotoğrafın çalındığını bildirmiş ve 1964’te De la Faille komitesine yazdığı mektupta Arnhem Savaşı sırasında “ortadan kaybolduğunu” belirtmişti. Fakat komite bunu yanlış yorumlayarak fotoğrafın “yok edildiği” sonucuna varmıştı.
Boon’un bu fotoğrafın akıbetiyle ilgili kanısı şöyle: “Resmin bulunduğunu bildiğimiz son yer Oosterbeek’teki bir konut; buradaki köylüler Arnhem Muharebesi sırasında tahliye edilmişti. Ben bu Van Gogh tablosunun muhtemelen Almanlar tarafından yağmalandığına inanıyorum. Münasebetiyle bu muharebeyi ziyan görmeden atlatmış olabileceğini ve bir gün ortaya çıkabileceğini düşünüyorum.”
(ALINTI)
