Alman Federal Meclisi’nde (Bundestag) Auschwitz’in kurtuluşunun 80’inci yılı anıldı. Ülkenin insanlık tarihindeki en dehşet verici yılları, ırkçılığa bir kere kapı aralamanın nelere mâl olduğunu daima hatırlatıyor. Lakin, hatalı geçmişini kamusal olarak daima anmak Almanya’da ırkçılığın her biçimiyle, her alanda topyekûn yüzleşildiği manasına gelmiyor. Bu türlü olmasaydı Alman Federal Meclisi çatısı altında soykırım kurbanı Musevileri anma konuşmalarının çabucak akabinde, sığınmacı ve göçmenlerin Almanya hudutlarından geri çevrilmesini düzenleyen İltica Durdurma Planı, faşist parti Almanya için Alternatif’in (AfD) sağladığı çoğunluk oyu ve sevinç şovlarıyla geçmezdi.

AfD’ye nazaran ‘demokrasi kazandı.’ Meğer tam aksisi, beş unsurluk önerge, göçmenlere Almanya’nın kapılarını kapatırken çok tehlikeli bir ideolojinin taraftarlarına kapıları açıyor: Karar, Almanya’da son 50 yılda müsamaha ve eşitlik üzere insani bedeller üzerine temellenen görüşlerden geri dönüldüğü manasına geliyor.

Aslında bu geri dönüş meclisteki bu oylamayla değil, çok evvel Almanya’nın da sonlarını aşan peş peşe olaylarla başladı. Çok sağdan giderek faşist ideolojiye kayan popülist siyasetin taşları ‘demokrasi beşiği’ Batı’da bir müddettir yavaş yavaş döşeniyor. Çok sağ Avrupa Parlamentosu seçimlerinde güçlendi; Macaristan, Avusturya ve İtalya’da aşırı sağcı partiler seçimi kazandı; ABD’de ikinci defa idareye gelen Donald Trump ve grubunun ‘ulusun çıkarlarını’ koruyan yabancı düşmanı siyasetleri giderek Avrupa’da da taraftar topluyor. Almanya’da bilhassa 7 Ekim’den beri göçmen nefreti giderek tehlikeli biçimde yükseliyor.

Tarihçi Niall Ferguson bir mühlet evvel dünyanın büyük bir kısmını etkileyen bir ‘hava değişiminden’ (vibe shift) kelam etti; ona nazaran dünyadaki ruh hali esaslı bir formda değişiyor. Havada olmayan bir kokuyu almıyor kimse yahut durduk yere hayaller görmüyor. Somut olaylar, siyasetçilerin açıklaması bu iddiayı doğruluyor.

‘WE WILL MAKE EUROPE GREAT AGAIN!’

Almanya Hıristiyan Demokrat Birliği’nin (CDU) lideri ve başbakan adayı Friedrich Merz, ‘milli birlik’ siyasetleriyle Almanya’yı tehdit eden ABD Başkanı Donald Trump’a önceki hafta tam da onun lisanından karşılık verdiğinde hususun buraya geleceği iddia edilebilir miydi? Merz yaptığı konuşmada Almanya ve Avrupa’da ulusal çıkarlara daha fazla odaklanılması gerektiğini savundu. “Make America great again” (Amerika’yı tekrar büyük kıl) diyen Trump’a “We will make Europe great again!” (Avrupa’yı tekrar büyük kılacağız) diyerek cevap verdi.

Bu açıklamadan sonra Merz, çarşamba günü kardeş partisi Hristiyan Toplumsal Birlik (CSU) ile Meclis’e göçmen aykırısı iki tasarı getirdi. Kısaca ‘Birlik’ olarak anılan iki partinin sunduğu, hükümeti göç siyasetinde daha katı adımlar atmaya zorlayan iki önerge geçen 29 Ocak Çarşamba günü Alman Federal Meclisi’nde oylandı.

Yasadışı giriş teşebbüsünde bulunan tüm şahısların geri gönderilmesini öngören birinci tasarı, Nazizm yanlısı çok sağcı AfD’nin de oylarıyla meclisten geçti. Tasarı 348 lehte, 345 aleyhte, 10 çekimser oy ile kabul edilirken 30 milletvekili oylamaya katılmadı. Merz ve Birlik partili milletvekillerinin yüzleri asılmıştı. Çünkü tasarının geçmesini sağlayan faşist parti AfD’nin oylarıydı ve daha oylama sırasında sevinç şovları yapıyorlardı.

CDU/CSU’nun 27 unsurluk iç güvenlikte yeni bir siyasete geçilmesini öngören ikinci önergesi ise meclisteki başka hiçbir partiden dayanak görmedi. Güvenlik yetkilerinin artırılması, IP adreslerinin üç ay saklanması ve yüz tanıma sistemlerinin yaygınlaştırılması üzere talepleri içeren tasarı 509 oyla reddedildi ve yalnızca 190 lehte oy aldı – bu sayı, Birlik milletvekilleri sayısından bile az.

Cuma günü ise CDU/CSU, meclise sistemsiz göçü önlemek için diğer bir tartışmalı tasarı sundu. İkincil muhafazaya gereksinim duyan sığınmacıların aile birleşimi haklarının kısıtlanmasını, federal polise, haklarında hudut dışı kararı verilen sığınmacıların gözaltına alınmasını yahut tutuklanmasını talep etme konusunda daha fazla yetki veren tasarı, bu sefer AfD’nin dayanağına karşın meclisten geçmedi. Tasarı 338 lehte, 349 aleyhte ve beş çekimser oyla reddedildi. Oylamaya 40 milletvekili katılmadı.

YÜZ BİNLER SOKAK ŞOVLARI YAPTI

Ama son pişmanlık nitekim yarar etmiyor. Zira, birinci tasarının Meclis’ten geçmesiyle AfD, göçmenlere karşı zaferini çoktan ilan etmişti. AfD’nin başbakan adayı Alice Weidel, birinci tasarının meclisten geçtiği gün X hesabında, “Almanya için tarihi bir gün, demokrasi için bir zafer!” yazdı.

Demokrasi için zafer mi sahiden?

Almanya’da erken genel seçim 23 Şubat’ta yapılacak. Yabancı düşmanı siyasetleri savunan AfD’nin oylarını artırması huzursuzluk yaratıyor. Anketlere nazaran yüzde 30’un üzerinde oyuyla seçimden galip çıkacak CDU’nun başbakan adayı Merz tekraren AfD ile rastgele bir işbirliği yapmayacaklarını söyleyerek kaygıları yatıştırdı. Merz, çarşamba günkü önerge görüşmesine de kendince âlâ başlamıştı. Oylama öncesi yaptığı konuşmada AfD ile ortasına uzaklık koydu. Auschwitz’in kurtuluşunu anarken AfD’nin eski lideri olan milletvekili Alexander Gauland’a dönüp onun 12 yıllık Nazi rejimini ‘kuş pisliği’ olarak niteleyen kelamlarına atıfta bulundu ve “Bu sizin pisliğiniz” dedi.

Başbakan Olaf Scholz ise oturum başında Merz’e ‘kumar oynadığını’ söyledi ve onu ‘Avrupa hukuku uygulanmasın diyen popülistlerin lisanıyla konuşmakla’ suçladı. Oylama sonrasındaysa Yeşiller’in başbakan adayı Robert Habeck, Birlik partilerine, “AfD ile bu kadar değerli bir mevzuda işbirliği yapabiliyorsanız, öteki nerelerde de yapacaksınız?” diye sordu.

Evet, Merz verdiği kelamı, göç siyasetlerini sertleştirmeyi amaçlayan beş unsurluk tasarının Meclis’ten AfD’nin oylarıyla geçmesiyle çiğnemiş oldu ve suçladığı faşistlerle birebir yere düştü.

CDU/CSU’nun meclise getirdiği her üç tasarının tartışmalı içerikleri, Almanya’da reaksiyon çekti. Kitleler sokaklara çıktı. Protestoların kıymetli bir nedeni de elbette Birlik partilerinin AfD ile hareket etmiş olması. Habeck’in sorduğu soru pek çok kişiyi korkutuyor zira. Birlik, AfD ile bu kadar değerli bir mevzuda işbirliği yapabildiyse, seçimlerden galip çıktıktan sonra diğer hangi bahislerde işbirliği yapacak?

Haberlere nazaran cuma gününden pazar akşamına kadar farklı kentlerde çok sağa karşı yapılan şovlara 550 bin ila 700 bin civarında kişi katıldı. Pazar günü yalnızca Berlin’de polise nazaran 160 binden fazla, organizatörlere nazaran ise çeyrek milyon kişi sokaklara çıktı. Berlin’de Reichstag binası önünde toplanan kalabalıklar, daha sonra CDU genel merkez binasının önüne yürüdü, parti ve Merz aleyhine sloganlar atıldı.

NAZİ BENZETMESİ REAKSİYON ÇEKTİ, CDU İSTİFA İSTİYOR

CDU/CSU cuma gününden beri karşılaştığı reaksiyon karşısında kendini savunuyor. Bilhassa göçmen zıddı bu tasarının Meclis’ten geçtiği günün tarihî özelliği sebebiyle… Auschwitz Anma Günü ile göç siyasetine ait yeni tartışmalar ortasında dümdüz temas kurulmasına öfkelenmiş durumdalar.

Örneğin Toplumsal Demokrat Partili (SPD) Sağlık Bakanı Karl Lauterbach, X platformda yaptığı bir yorumda CDU lideri Merz’i, ‘Naziler tarafından desteklenmekle’ suçladı ve şöyle devam etti: “Bugün, Auschwitz’in kurtarılmasının 80’inci yıldönümünde, kuş pisliği tartışması yapıyoruz ve Friedrich Merz AfD’ye kur yapıyor. Temelde şunu söylüyor: Bana yardımı olacaksa, Nazilerin beni desteklemesine bile müsaade veririm. Ahlaki açıdan iflas etmiş durumda.”

CDU Genel Sekreteri Carsten Linnemann ise yaptığı basın toplantısında Sıhhat Bakanı’nın bu açıklamasına reaksiyon gösterdi; “Yazıklar olsun” diyerek, “Federal hükümetin bir üyesinin bile bu türlü bir günde Nazi benzetmesi yapması tam bir sapkınlıktır” dedi. CDU, Sıhhat Bakanı’nın misyondan alınmasını istiyor. Bakan Lauterbach paylaşımı silip özür diledi.

POPÜLER IRKÇILIK SİYASİ TELAFFUZDAN TÜRÜYOR

Siyasetçilerin birbirini suçlaması bir kenara her durumda yasaya karşı hafta sonu düzenlenen protestolar umut verici. Gerçekten bugün, “AfD’nin yükselişinden korkuyor musun?” diye soracağınız pek çok Alman umutla karşılık verecektir: “Yüzde 80 onlara oy vermiyor.” Evet, AfD’nin oyu yalnızca yüzde 20 civarında ve yüzde 80’in bir kısmı, sokağa çıkarak AfD’ye, çok sağa, ırkçılığa ve faşizme karşı sesini olabildiğince yükseltiyor.

Fakat umut verici mi sahiden tüm bunlar?

Elit siyasi telaffuzun gücünü görmezden gelirsek öyle… Sokağın gücünü kimse yadsıyamaz lakin siyasetin gücü de kamusal söylemi belirlemekten geliyor. Yapılan pek çok telaffuz tahlili, popülist ırkçılığın birçok inancının ve önyargılı tavrının siyasi telaffuzdan türediğini tekraren gösterdi. Sonuçta, göçmenler yahut azınlıklarla ilgili siyasetlere, alınacak önlem ve yasaklara, uygulanacaksa şayet ‘pozitif ayrımcılığın’ hudutlarına, barınma, toplumsal güvenlik ve eğitim üzere temel kaynaklardan ne kadar yararlanacaklarına siyasetçiler karar veriyor. Yani göçmenler ve azınlıklar konusunda, sonları da telaffuzun bağlamını da onlar belirliyor. Siyasetçiler, etnik durumu tanımlamada karmaşık bir süreçte rol oynuyor ve bu rol, ırkçılığın yine üretilmesine katkıda bulunabiliyor.

Sokağın sesi, kitleler sokağa çıktığı surece duyuluyor yalnızca – bir de birkaç yılda bir yapılan seçimlerde oylarının renginden… Meğer gazeteler, televizyonlar siyasetçilere her an ve her sıkıntıda kayıt aygıtını ve mikrofonlarını uzatıyor, kamusal alandaki kürsülerde her vakit siyasetçiler konuşuyor, toplumsal medya hesaplarında milyonlarca beşere erişiyorlar. Güçleri de bu yüzden yalnızca maddi toplumsal kaynaklara olan ayrıcalıklı erişimleriyle değil, birebir vakitte çeşitli kamu söylemi biçimlerine olan ayrıcalıklı erişimleri ve bunlar üzerindeki denetimleriyle de tanımlanıyor.

İşte bu yüzden telaffuz tahliline her vakit muhtaçlık var. Zira popülist ırkçılık bariz ve nettir; direkt ayrımcı olabilir. AfD’lilerin yaptığı üzere göçmenleri açık açık aşağılayabilir, Nazilerin imha siyasetlerini hatırlatırcasına onları ‘avlayacağını’ söyleyip göçmenleri geldikleri yere geri göndermekle tehdit edebilir.

Elitlerin gündelik ırkçılığı ise daha inceliklidir. Fark etmeden gündelik hayatınıza sızar, vakitle lisanı ele geçirir. Gündelik ırkçılık sinsidir. Holokost kurbanlarını anıp Almanya’nın hatalı geçmişiyle yüzleşirken bir taraftan göçmenlere karşı nefreti körükleyebilir. Nazilerle hesaplaşırken tıpkı vakitte ‘milli birlik’ kavramının karşısına ‘düşman imgeleri’ koyup ‘biz ve onlar’ ikiliği yaratabilir. Korunması gereken sonları çizerken, bu sonların ‘dış düşmanlar’ tarafından ‘tehdit altında’ olduğunu söyleyebilir. ‘Avrupa değerlerini’ savunurken, Avrupa hudutları ötesindeki ‘yabancıları’ bu ‘üstün’ kıymetlerin karşısında ve ‘sınırın ötesinde tutulması gereken düşmanları’ olarak sunabilir.

Çoğu vakit makûs niyetle de yapılmaz tüm bunlar. Savaştan sonra Almanya’yı ziyaret eden filozof Hannah Arendt’ın dediği üzere, ‘en temel olayları gerçek bir formda değerlendireceğine güvenilemeyecek bir çeşit yaygın halk aptallığının baskısı altında’ da gerçekleşebilir olaylar.

Sonra bir gün AfD güçlenir, yabancılar için ‘onları avlayacağız’ der. O vakit geldiğinde, “Faşizm ne orta bu kadar yükseldi?” sorusu, gerçek bir cevap almak yerine, geçmişle yüzleşmekten kaçmanın safça lisana getirilişine dönüşür. Tahminen de hiç oraya gelmeden şunu sormak gerekir: Avrupa göçmenlerin sonları geçmesi sebebiyle mi, yoksa yükselen ırkçılık sebebiyle mi bugün pek de inançlı değil?