Ekonomi Dünyası: Elon Musk, serbest ticaretten stratejik ticarete ve konut balonu
Trump 2.0’da gümrük vergileri cephesinde son durum şu: Beyaz Saray, ülkenin komşuları ve en büyük iki ticaret ortağı Kanada ve Meksika’ya yüzde 25 ek gümrük vergisi koydu. Kanada da çabucak karşılığını verdi; dün (Pazar günü) bir ticaret savaşının birinci adımını atarak misillemeye gitti ve biradan şaraba, beyaz eşyadan spor ayakkabıya 106 milyar dolarlık ithal Amerikan eserine yüzde 25 gümrük vergisi getirdi. Kanada, ABD’nin en büyük ham petrol tedarikçisi lakin ABD, Kanada’dan gelen petrole ek gümrük vergisi koymadı. Kanada ise, daha evvel açıkladığı üzere ABD’ye olan güç ihracatında kesintiye gitmedi.
Neyse, bunu geçelim. Şöyle kıymetli bir durum var:
Trump’ın gümrük vergileri ABD’de ekonomik milliyetçiliğe doğru ilerlerken, Avrupa Birliği de (AB) mahallî sanayilere sübvansiyonlar ve Çin’e yönelik ticaret kısıtlamaları da dahil olmak üzere müdafaacı siyasetlere yöneliyor.
Çin ve ABD’ye bağımlılığı azaltmak için yeşil teknoloji ve yarı iletkenlere sübvansiyon sağlayan AB, kendi araba sanayisini korumak için Çin’den ithal elektrikli araçlara gümrük vergileri koyuyor.
Ekonomisi ucuz Rus gazına ve Çin pazarlarına erişime dayanan Almanya iktisadı, Ukrayna’daki savaş ile Rus gazından kaynaklı avantajı yitirerek iktisatta sakinliğe girerken, Çin ile meseleler yaşamaya başladı.
Bir vakitler dünyanın fabrikası olan Çin ise, Batı pazarlarına ve teknolojisine olan bağımlılığı azaltarak kendi kendine yetmeye odaklanıyor. Sermaye denetimlerini sıkılaştırıyor ve yabancı firmaların pazarlarına erişimini kısıtlıyor.
‘STRATEJİK TİCARET’ DEVRİNE GİRİYORUZ
Hükümetler, mahallî sanayilerini ve ulusal güvenlik çıkarlarını korumak için giderek daha fazla gümrük tarifesi, endüstriyel siyaset ve ticaret mahzurları kullanıyor. Bölgeselleşme yükseliyor ve artık rekabet eden bloklar, bölgeselleşme ve ticarette daha fazla hükümet müdahalesi var.
Dani Rodrik ve Gabriel Zucman üzere ekonomistlerin, CSIS üzere niyet tanklarının vurguladığı üzere, özgür ticaret yerine, ekonomik siyasetlerin; ulusal güvenlik, endüstrinin kendi kendine yeterliliği ve jeopolitik rekabet tarafından yönlendirildiği “stratejik ticaret” periyoduna giriyoruz.
Kimi uzmanlar, globalleşmenin yoksulluğu azaltma konusunda başarılı olduğunu, Çin, Hindistan, Güney Kore üzere ülkelerde daha yüksek ulusal geliri sağladığını fakat gelir adaletsizliği ve iş güvenliği bahislerinde yeteri kadar başarılı olmadığını savunuyor.
Ancak bu türlü düşünmeyenler hiç de az değil. Örneğin, Nobel Mükafatı sahibi ekonomist Angus Deaton, Milletlerarası Para Fonu’nun (IMF) sitesinde “ekonomiler 21’inci yüzyılın meydan okumalarına yanıt vermek, daha uygun olmak için nasıl değişmeli?” sorusuna verdiği cevapta, globalleşmeye dair kuşkularını lisana getirerek, şöyle diyor:
SON 30 YILDA GLOBALLEŞME YOKSULLUĞU AZALTABİLDİ Mİ?
“Son 30 yılda globalleşmenin hür ticaretin Amerikan çalışanlarına sağladığı yararlar konusunda çok daha kuşkucuyum ve hatta geçmişte benim ve oburlarının yaptığı, globalleşmenin son 30 yılda global yoksulluğun büyük ölçüde azalmasından sorumlu olduğu tezine bile kuşkucuyum. Ayrıyeten, globalleşmenin çalışan Amerikalılara verdiği zararın global yoksulluğun azaltılması için ödenecek makul bir bedel olduğu fikrini artık savunmuyorum zira Amerika’daki emekçiler global fakirlerden çok daha düzgün durumda. Hindistan’daki yoksulluktaki azalmanın dünya ticaretiyle çok az ilgisi olduğuna inanıyorum.”
DÜNYAYI ELON MUSK MI YÖNETİYOR?
Dünyanın bir de “Elon Musk” diye bir sorunu var. Teknoloji milyarderi, seçimden bu yana Trump ile temasta olan en tesirli ve daima yanında bulunan seslerden biri… Amerikan medyası “Dünyayı Musk mı yönetiyor” diye başlıklar atıyor.
Elon Musk, teşebbüsçü Vivek Ramaswamy ile birlikte Hükümet Verimliliği Bakanlığı yapacak. Yaklaşık 2 trilyon dolar gereksiz harcamayı durdurmayı hedefliyor. Beyaz Saray’da misyon yapacak 14 dolar milyarderinden biri… Elektrikli araba şirketi Tesla’nın yanı sıra SpaceX uzay şirketi, ve toplumsal medya şirketi X’in sahibi… Kripto paralardan Doge’un destekçisi…
Trump’ın “oligarşi artı ultra milliyetçilikle” donatılmış “Amerika’yı Tekrar Büyük Yapalım” şiarının baş destekçisi… Bir müddet evvel yaptığı hareketin Nazi selamı olup olmadığı tartışılıyor. Musk, Almanya’da çok sağcıları desteklediğini açıklarken, İngiltere’de Emekçi Partili Başbakan Keir Starmer’a karşı kampanya başlattı ve Kral Charles’e parlamentoyu feshetme davetinde bulundu.
Trump’ın seçilmesi için çeyrek milyar dolar para harcayan Elon Musk’ın Tesla şirketi 2024’te sıfır vergi ödedi ve şirketin geçen yılki cirosu 2.3 milyar dolar…
Musk’ın bir güç zehirlenmesi yaşayıp yaşamadığı tartışılıyor. Ayrıyeten bu gücünü nasıl kullanacağı da merak konusu…
Bütçe kesintilerinden korkan hükümet kurumları üzerinde büyük bir tesir sağlıyor. Yapay zeka ve kripto paralarda muafiyet düzenlemeleri ve kendi çıkarları baskı yapabilir. Trump’ın desteklediği otonom araç teknolojisine odaklanan Tesla, bu yıl yasal düzenlemeler gerçekleşirse, Teksas ve Kaliforniya’da otonom araç çağırma hizmetleri başlatmayı planlıyor. Ayrıyeten, 2019’da üretime başlayan Şanghay’da giga fabrikası olan ve Çin’de çok sayıda Tesla satan Musk’ın Trump idaresinin Pekin siyasetine nasıl bir tesiri olacağı da farklı bir tartışma konusu…
KONUT FİYATLARININ GERÇEK OLARAK EN ÇOK ARTTIĞI BEŞİNCİ ÜLKEYİZ
Sadece Türkiye’de değil, tüm dünyada büyük bir konut balonu yaşanıyor. Lakin bizdeki konut fiyatı artışı inanılmaz… Dünyada konut fiyatlarının gerçek olarak en çok arttığı beşinci ülkeyiz.
www.econovis.net sitesinin 2010 ile 2022’inin birinci yarısına ilişkin bilgilerle yaptığı hesaplamaya nazaran, Türkiye bu periyotta gerçek olarak (enflasyondan arındırılmış haliyle) yüzde 91 ile dünyada konut fiyatlarının en çok arttığı beşinci ülke oldu. Sıralama şöyle: İzlanda yüzde 103, Estonya yüzde 97, Yeni Zelanda yüzde 97, Şili yüzde 95, Türkiye yüzde 91, Kanada yüzde 90, Lüksemburg yüzde 85, Macaristan yüzde 84, Hong Kong yüzde 83, İsrail yüzde 80.
İşin enteresan yanı Türkiye üzere üç Akdeniz ülkesinde konut fiyatları gerçek olarak geriledi. Bu devirde konut fiyatları Yunanistan’da yüzde 26, İtalya’da yüzde 24 ve İspanya’da yüzde 15 ucuzladı. Rusya’da yüzde 33 ile ortalama konut fiyatı üçtü bir azaldı.
Türkiye’de nominal olarak (enflasyondan arındırılmadan) 12,5 yılda konut fiyatlarındaki artış yüzde 902 olurken, bu bahiste açık orta öteki ülkelere fark yaptık. Türkiye’den sonra yüzde 211 ile Hindistan, yüzde 205 ile Şili ve yüzde 202 ile İzlanda geliyor.
