Cansu ÖZDEMİR

‘Asaf’ ve ‘Fatma’ dizilerinin senaryosunda imzasını gördüğümüz, yakında izleyicilerle buluşacağının muştusunun verildiği Hande Erçel ve Barış Arduç’lu ‘Aşkı Hatırla’da yeniden senarist olarak karşılaştığımız Ahmet Vatan, artık birinci romanı ‘Oğul’la (Düşbaz Kitap) karşımızda.

Okura uzun bir seyahat vaat eden lakin “Bazı yolların sonu, başladığı yere varır” diyen bir roman ‘Oğul’. Az sayıda karakter ve sade bir lisan kullanarak katmanlı bir öykü ve karakter inşasında derinlik yaratmayı ustalıkla başaran muharrir Ahmet Vatan, dört kişilik bir ailenin kıssası üzerinden aile içi iletişimsizliğin gerçekçi bir portresini çiziyor. Romana dair merak ettiklerimizi, ebeveynlik ve evlat olma üzerine başımızı kurcalayanları ve başta Barış olmak üzere romanın öbür karakterlerini muharrire sorduk.

OĞUL, Ahmet Vatan, 96 syf., Düşbaz Kitap, 2025

Menemen sahnesi beni çok etkileyen anlardan biri oldu metinde. Onunla başlamak istiyorum. Bir insanın, sizi tanımadığını fark ettiğinizde mi daha çok üzülürsünüz yoksa sizi hiç sevmediğini anladığınızda mı?

Beni sevdiğini söyleyen birinin beni tanımadığını fark etmem beni üzer. Zira içimizde sevgi beslediğimiz insanı merak ederiz, hakkında daha çok şey bilmek isteriz; çocukluğunu, gençliğini, hayallerini, hassas noktalarını, korkularını… Hasebiyle merak etmemiş birinin sevgisi soru işareti oluşturur aklımda. Birinin beni sevmiyor olmasını anlarım. Bu onun duygusu ve üstünde rastgele bir hakkım yok. Fakat sevdiğim biriyse neden sevmediğini anlamayı isterim.

Ebeveyne benzememe dileğinde, onu geçmek, ondan daha güzel bir anne, daha düzgün bir baba olma isteğinde kırgınlık mı gizli sizce?

Her birimizin ebeveynleriyle ilgili tecrübeleri farklı. Oğul romanının karakterlerinden Barış ve Ayşe’nin hatta Zerrin ve Kemal’in de kendi ebeveynleriyle tecrübeleri farklı. Bu sebeple bu kadar farklı tecrübelerin olduğu bir yerde daha çeşitli hislerin olduğuna inanıyorum. Kırgınlık tahminen de en sık rastladığımız olabilir. Fakat ebeveyne benzememe isteğinde olan bireylerin kırgınlık harici hislerle da bu motivasyona sahip olabileceğini düşünüyorum.

Barış, Ayşe, Kemal, Zerrin; dört kişilik bu ailenin geçmişine bir otomobil seyahatinde ortak oluyoruz. Olağanda kızların babalarıyla bağlarının daha hassas bir damardan aktığı gözlemlenir ancak bu kıssada hassas karnın Barış olduğuna şahit oluyoruz. Barış ile Ayşe’nin ‘baba’ları için hissettikleri neden bu kadar zıt?

Romanda Zerrin’in durumunu tanımlarken kurduğum bir cümlede, “Her insanın ruhunun debisi farklıydı. Kimi küçücük bir nemle de yıkılabilirdi, kimi baştan aşağı çürüse de yıllara meydan okuyabilirdi” diyorum. Sorduğunuz sorunun karşılığı da burada kapalı aslında. Başımıza gelen emsal tecrübeler de olsa onu nasıl algıladığımız ve reaksiyon verdiğimiz durumu farklılaştırıyor. Barış’ın babasıyla olan tecrübesiyle, kız kardeşi Ayşe’nin tecrübesi farklı. İkisinin farklı karakterlerde olması, bu tecrübesi farklı yaşlarda deneyim etmiş olmaları doğal olarak babaları için hissettiklerini farklı kılıyor. Her birimiz için geçerli aslında. Hepimiz tıpkı his denizinde yüzüyoruz. Lakin kimimiz dalgalara alışkın, kimimiz çok âlâ yüzme biliyor, kimimizin ise yüzmeye mecali bile yok.

Çocuk olmak, işin içine ebeveyn ve toplum girince değişir mi sizce?

Kesinlikle toplumun ebeveynler üzerinde, toplum tarafından şekillendirilmiş ebeveynin de çocuklar üzerindeki tesiri açıkça ortada. Gelişmiş ülkelerde çocukların daha keyifli, gelişmemiş ülkelerdeyse daha mutsuz büyüdüğü bilimsel olarak da sunuluyor. Çocukların yalnızca fizikî gereksinimlerinden bahsedilmiyor burada. Çocuğun, ebeveyni tarafından sağlanması gereken ve ebeveynin de mesulu olan diğer gereksinimleri da var. Sağlıklı bir irtibatın olduğu memnun bir yuva bunlardan birisi. Zira çocuk, diğerleriyle bağlantı kurmayı birinci aileden öğreniyor. Büyüyünce de ebeveynleri üzere beşerlerle alaka kuruyor. Bu sebeple kitabın kapağında “Bazı yolların sonu, başladığı yere varır” cümlesine yer vermek istedim. Zira aksayan bir his varsa yol başladığı yere, çocukluğa varıyor.

‘Oğul’da geçmişe dönüşleri, bir anlatım tekniği olarak muvaffakiyetle kullanıyorsunuz. Her geri dönüşte geçmişe yönelik yeni bir kabuğu kaldırıyorsunuz. Geçmiş, bazen bir yük bazen bir anahtar olabiliyor. Sizce Barış bu seyahate çıkarak babasını sevmek mi, anlamak mı istiyor?

Bir klinik psikolog arkadaşım “İnsan her ne yaparsa kendine hizmet etmek için yapar” demişti. Bunu bencillik ya da yalnızca kendini kayırma üzere algılamamız gerekiyor. Nitekim de her aksiyonumuzun temelinde kendimize hizmet yatıyor bence de. Barış da bu seyahate aslında kendisi için çıkıyor. Hem babasını sevmeye devam etmek hem de anlamak için. Bazen çok sevdiğimiz insanlara karşı uzaklıklı olmayı tercih ederiz. Bunu da sıklıkla kendimizi korumak için yaparız. Zira kimi sevmeler yorabiliyor, tahrip edebiliyor. Özetle Barış bu seyahate aklındakileri ve kalbindekileri içinin raflarına gerçek yerleştirmek için çıkıyor.

“Çatısına kuşların yuva yapmadığı meskenlerde büyüyenlere” diye açılıyor kitabınız. Kuşların çatıya uğramadığı konutlardaki çocuklar hayata nasıl tutunur?

Mutsuz aile demek yanlışsız olur mu bilmiyorum. Fakat aile içi irtibatın az olduğu ya da sağlıklı bağlantının olmadığı ailelerde büyüyenlerin hayata tutunması için evvel kendine tutunması gerekiyor sanırım. Kendini dinlemesi, tanıması, anlaması ve kabul etmesi. Zira her ne kadar ebeveynlerin hamurundan yoğurulmuş olsa da hiçbir birey anne ve babasının uzantısı değil. Bu sebeple burada bir reddi miras gerekiyor. Ebeveynlerden çocuğa miras kalan sevme biçimleri, irtibat biçimlerini reddedip kendini daha huzurlu, daha memnun ve daha kendi hissettiren sevme biçimleri, bağlantı biçimleriyle hayata tutunulabilir gibime geliyor.

Bu kavrayışların, farkındalıkların kolay olduğunu söylemek gerçek olmaz. Zira her bireyin yolu ve seyahati farklı. Kiminin yolu mıcırlı, kimininse boğaz manzaralı… Lakin hepsinin hayata tutunmak için tali bir yolu var illa ki.

Sizin ‘yeşil, pembe hayal gibi’ evreniniz nasıl bir yer?

Benim için huzur çok kıymetli. Kendimi huzurlu hissetmeye, huzurlu olduğum bireylerle bağlantı kurmaya ve huzurlu olduğum yerlerde vakit geçirmeye kıymet veriyorum. Bunu da sağlayabilmek için çok şeffaf bir ilgi kurmayı tercih ediyorum. Yalnızca beşerlerle değil, bulunduğum yerlerle de. Buradan yola çıkarak, huzur bulduğum her insan, her canlı, her yer ve his benim için ‘yeşil, pembe düş gibi’ bir cihan diyebilirim.

Romandaki karakterlerden sizi kızdıran var mı?

‘Oğul’ romanı, herkesin haklı olduğu lakin tıpkı vakitte herkesin haksız olduğu bir metin. Zira romandaki karakterlerin insan olduğunu, her halin de beşer için olduğunu hiç unutmadım yazarken. Kemal’e kimi yerlerde içimden küfürler etsem de onu da anlayacak bir nokta buldum. Zerrin’in tarafını tutuyor olsam da ona da kızdığım yerler oldu.

Barış ve Ayşe’nin kardeşlik üzerinden birbirlerine tutunmasına sevinirken, ebeveynleriyle hiç empati yapmamış ya da geç yapmış olmalarından ötürü onlara da kızdım. Zira genelde sorgu masasına anne ve babalar oturtulur ve onlarla tecrübeler üzerinden gelen kısa devreler konuşulur. ‘Oğul’ romanı aslında ailenin her ferdinin aile içi irtibatın sağlıklı olmasından ailedeki her ferdin rolü olduğunu söylüyor ve okuru sorgu masasına oturmaya davet ediyor.

Peki siz Barış, Ayşe, Zerrin ve Kemal’le bir masaya otursanız ne yer ne içer ve onlara ne derdiniz?

Ben birey olarak ziyan olan her şeye çok üzülürüm. Ziyan olan vakte, ziyan olan yemeğe, ziyan olan emeğe, ziyan olan nezakete, ziyan olan sevgiye… Bu aileye, kimisi sessizliğiyle öbür bir aile ferdini cezalandırarak, kimisi içinde bulundukları durumu boyayıp diğer halde algılamayı tercih ederek, kimisiyse canlı tuttuğu öfkesiyle sevgisini gölgede bırakarak; tıpkı çatı altında birbirlerini tanımaya tenezzül etmeyerek ve hislerini birbirleriyle paylaşmayarak; yaşanabilecek hoş yılları, hoş anları, hoş hayatlarını ziyan ettiklerini söylerdim. Ayrıyeten ailenin yazlık bahçesinde, papatya desenli muşamba örtüyü yaydıkları masaya kurdukları sofralarına konuk olmak isterdim. Onlara her ne olursa olsun dönüp dolaşıp tıpkı sofrada buluşmanın ne değerli bir ikram olduğunu hatırlatarak…