Gezegenden mektuplar | Los Angeles yanıyor, İstanbul’a kar yağmıyor: Nedeni aynı!

ABD’nin Kaliforniya eyaletinin Los Angeles kentinde günlerdir ormanlar yanıyor. Çok sayıda insan ve tabiatta yaşayan canlı yangınlar nedeniyle öldü. Kışın ortasında nasıl bu kadar büyük orman yangınlarının çıkabildiğini soruyoruz. Bununla birlikte merak ettiğimiz bir soru daha var: “İstanbul’a neden artık eskisi üzere kar yağmıyor?” Aslında iki sorunun da yanıtı birebir: İklim krizi…

Los Angeles yangın öncesi

Yaklaşık 2 sene evvel tam da bu vakitlerde iş nedeniyle ABD’ye gitmiştim. Ziyaret ettiğim kentlerden biri de Los Angeles’tı. Kapitalizmi iliklerime kadar hissettiğim ABD’de Los Angeles havası ve kentsel alanlarıyla hoş hissettiren bir kent olarak kaldı zihnimde. Yüksek binaların yasak olduğu, genelde yatay mimarinin hâkim olduğu bu kentte kış aylarına karşın hava da öteki kentlere nazaran daha ılımandı. Bu hoş kent iklim krizinin de tesiriyle uzun yıllardır kış aylarında çıkan orman yangınlarıyla çaba ediyor.

BİR YANDAN YANGIN, BİR YANDAN DEZENFORMASYON

Şehirde, 7 Ocak’tan beri süren orman yangınlarından gelen imgeler hepimizin içini burkuyor. Hakikaten orman yangınlarının acısını da, bu yangınlar söndürülemedikçe artan öfkeyi de düzgün bilen bir toplumuz. Los Angeles’a gittiğimde edindiğim dostlarımla konuştuğumda gerçek durumun imajlardan daha da makus olduğunu fark ettim. Çabucak çabucak herkes bu yangınların “şehrin tarihindeki en yıkıcı doğal felaketlerden biri” olarak görüyor ve ekliyor: “Los Angeles bölgesinin farklı yerlerindeki hasar yıkıcı. Duman tüm kenti boğuyor. Kaliforniya’daki öteki yangınlardan çok daha makus zira ağır nüfuslu bir bölgeyi etkiliyor. Evvelki yangınların birden fazla kırsal ve yabanî alanlarda çıkmıştı.”

İnsanlar yangından ziyan görenler için dayanışma ağları kurmaya başlamış. Natürel, bir de Meta CEO’su Mark Zuckerberg’in Instagram ve Facebook’taki paylaşımların artık gerçek denetleyiciler tarafından teyit edilmeyeceğini açıklamasının akabinde dezenformasyona karşı da dikkatli olmaya çalışıyorlar.

ABD Başkanı seçilen iklim inkarcısı Donald Trump kabul etmek istemese de bilim insanlarının çalışmaları artık iklim kriziyle gayrette kritik bir noktada olduğumuzu vurguluyor. 2030’a kadar iklim değişikliğine neden olan fosil yakıt üzere global emisyonları büyük oranda azaltmazsak maalesef daha berbat günler bizi bekliyor. Biden periyodu siyasetleriyle ABD’nin emisyonları, 2030 yılına kadar yaklaşık yüzde 40 azalabilecekti. Lakin Trump’ın siyasetleri fosil yakıt üretiminin daha da artırılmasına neden olacak üzere duruyor.

MEGA YANGINLAR, KATASTROFİK YANGINLAR

Ekolog Doç. Dr. Okan Ürker bir yıldır Kaliforniya’nın çabucak kuzeyindeki Oregon Eyalet Üniversitesi’nde konuk öğretim üyesi olarak şiddetlenen yangınları ve uğraş metotlarını çalışıyordu. Ürker’in İklim Masası’nda yayımlanan yazısına nazaran bilhassa Türkiye ve Kaliforniya üzere, Akdeniz tipi ekosistemlere sahip coğrafyalardaki yangınlar, hem sayıca hem de şiddet bakımından artıyor. Bunun temel nedeni ise iklim değişikliği.

Kaliforniya yaklaşık 30 yıldır, çok geniş alanlarda tesirli olan ‘mega yangınlar’la uğraş ediyor. Artık bunlara ek olarak, yerleşim ünitelerine yakın, daha küçük alanlarda lakin yıkıcı tesiri çok daha yüksek olan ‘katastrofik yangınlar’ da başladı.

Kaliforniya’nın yangın idaresine ayırdığı bütçe, sırf öteki ABD eyaletlerine kıyasla değil, birçok devlete nazaran bile çok yüksek, 2023-2024’te 3.7 milyar dolara çıkmış durumda. Lakin bu bütçe büyük ölçüde yangın söndürme araçlarına harcanıyor. Agresif yangın söndürme, yakıt yükünün çok artmasına neden oluyor.

‘YANGIN YÜKÜNÜ DENETİM ETMEMİZ GEREKİYOR’

Ürker, bir yangın başladıktan sonra seyrini ve şiddetini, topografik ve klimatik şartların yanı sıra yakıt yükünün belirlediğini de söylüyor. Ürker’e nazaran “İlk iki şartı değiştiremeyeceğimiz için yakıt yükünü kesinlikle denetim etmemiz gerekiyor. Şu an kış periyodunda gerçekleşen yangınların yıkıcı hale dönüşmesinin en büyük nedenlerinden biri, 2024 yılı boyunca Kaliforniya’da yakıt yükü önlemlerine gerekli bütçenin ayrılmaması”.

İstanbul’a dönecek olursak kış aylarında hava sıcaklıkları bahar havasında ilerliyor. En çok sorduğumuz soruların başında da “Şehre eskisi üzere neden kar yağmıyor” oluyor. Bu sorunun karşılığı Los Angeles yangınlarının nedeniyle tıpkı: İklim değişikliği.

DAHA SICAK, DAHA KURAK…

Avrupa Birliği’ne bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisi çalışmasına nazaran geçen yıl sıcaklıklar, sanayi öncesi (1850-1900 yılları) periyoda kıyasla 1.6 derece daha yüksek ölçülmüştü ve kaydedilen en sıcak yıl 2023 olmuştu. Servisin yakın vakitte yaptığı açıklamaya nazaran 2024 şimdiye kadar kayıtlara geçen en sıcak yıl oldu. Yani iki yıl üst üste rekor kırıldı.

Boğaziçi Üniversitesi, İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden Prof. Dr. Levent Kurnaz’ın iklim kriziyle ilgili bir açıklamasıyla noktalayalım:
“Ninelerimizin ve dedelerimizin vaktinde İstanbul’a kışın bol kar yağarken, son yıllarda kışın yağan kar ölçüsü çok azalmıştır. Yaz sıcaklıkları ise o kadar süratli artıyor ki ölçülen ortalama sıcaklıklar neredeyse her yıl bir evvelki yıla nazaran daha yüksek çıkıyor. Dünyanın her tarafında iklim değişiyor. İklim değişikliği sonucunda az sayıda yerde iklim daha soğuk ve yağışlı olmaya başlarken, ülkemiz üzere Akdeniz’in etrafında bulunan ülkelerde ekseriyetle iklimler daha sıcak ve kurak oluyor.”

Fotoğraflar: Reuters