‘İnsan, tabiatın büyük imparatorluğu içinde küçük bir imparatorluktur’

“İmparatorluk İçinde İmparatorluk Gibi”, ikinci basımı kısa müddet evvel yapılan “Kaybetme Sanatı” romanı ile Türk okurların ilgisini çeken genç Fransız müellif Alice Zeniter’in Türkiye’de yayımlanan ikinci kitabı. Zeniter, kitabın başlığı için Spinoza’nın Etika’sındaki “Aslında, Tabiat’ta insanı imparatorluk içinde imparatorluk üzere tasavvur ettikleri söylenebilir,” cümlesinden esinlenmiş.

İmparatorluk İçinde İmparatorluk Üzere, Alice Zeniter, Tercüman: Hoş Erkan Leitao, 360 s., Livera Yayınevi, 2024

2018 yılı sonlarına gerçek başlayan, tarihi açıdan ve ele aldığı mevzulardan dolayı son derece aktüel olan bu roman, çok farklı ortamlarda kapalı yaşayan, yasal yahut yasadışı yollar vasıtasıyla bir şeyleri değiştirmeye çalışan, her ikisi de dünyadan ve kendi hayatlarından tatminsiz, milletvekili asistanı Antoine ile bilgisayar korsanı L’nin, son derece sıradan hayat kıssalarını ve yollarının kesişmesini anlatıyor.

30’lu yaşlarda, hırslı genç bir adam olan Antoine, Brötanya kırsalında, ortadirek bir ailede büyümüş. “Becerilere sahip” bir öğrenci olduğu için Paris’te Siyasal Bilimler okumaya hak kazanmış ve üniversiteyi bitirmeden evvel Sosyalist Parti’den bir milletvekilinin asistanlığını yapmaya başlamış. Evvelce siyaset “imparatorluğuna” girerek toplumda bir yer edinebileceğini, o yeri sağlamlaştırabileceğini, muhakkak bir güce sahip olabileceğini ve bu güç sayesinde, hoşnutsuz olduğu hususlarda bir şeyleri değiştirebileceğini düşünüyor. Ancak vakit geçtikçe, art planda işlenen Sarı Yelekliler Hareketi’nin de tesiriyle siyasetteki ikiyüzlülüklere şahit oluyor, politik lisandan soğuyor, siyasetin aslında bir şeyleri değiştirmek için değil de oy telaşı güdülerek, sırf siyaset yapmak için yapıldığını anlıyor. Onu hayal kırıklığına uğratan bu durum, hayatındaki genel memnuniyetsizliği artırıyor. Bundan öteki, doğup büyüdüğü Brötanya kırsalında onu başkalarından üstün kılan ve bir nevi “yoksulların zengini” yapan ortadirek sınıfına aidiyetinden dolayı Paris’te “zenginlerin yoksuluna” dönüştüğünü, kendi ortamındaki şahıslarla ortasında hem ekonomik hem de kültürel açıdan çok büyük farklar olduğunu da biliyor. Bu da onda bir çeşit kompleks yaratıyor. Antoine, bulunduğu yere ulaşmak için ailesinden hem maddi hem manevi fedakârlıklar beklemiş, o nedenle milletvekili asistanlığı misyonunu onlara borçlu olduğunu düşünüyor ve istifa edip gitmek ona mümkün görünmüyor. Brötanya’da yaşayan okul arkadaşı Xavier’yi kendi hayatının sıfır kilometresi olarak algılıyor ve bütün muvaffakiyetlerini onun hayatı üzerinden ölçüp kıymetlendiriyor. Xavier’nin kurduğu çiftlikte gerçekleştirmek istedikleri, yaptığı konuşmalar, Antoine’ın gözünde boş bir uğraştan öteye geçemiyor.

Romanın başından sonuna kadar gerçek ismini öğrenmediğimiz bilgisayar korsanı L. ise, Paris’in uzak bir banliyösünde babasız büyümüş, ortaokuldayken tanıştığı bilgisayarı hayatının merkezine koymuş, hayatı “dışarısı” ve “içerisi” olarak ikiye ayırmış genç bir bayan. Sevgilisi Elias, bilgi-işlem güvenliği konusunda faaliyet gösteren büyük bir şirketin web sitesine sızınca tutuklanıyor. L. kendisinin de tutuklanabileceğinden, “içerideki” aksiyonlarının “dışarıda” büyük meseleler yaratacağından, hayatının tehlike altına girebileceğinden korkarak bilgisayar korsanlığından bir süre uzaklaşıyor ve böylelikle gerçek hayata sıkışıp kalıyor. Lakin casusluk yazılımlarından dolayı hayatı cehenneme dönüşen bayanlara eskisi üzere yardım edememek de onu çok üzüyor. Öteki yandan, bu bayanlara muhakkak ölçüde yardım ettiği vakitlerde bile bunun hudutlu bir hareket olarak kaldığını, büyük değişiklikler yaratmadığını çok âlâ biliyor.

Antoine ve L. bu hoşnutsuzlukları yaşarken, ortak arkadaşlarının bir gece cümbüşünde tanışıyorlar. Ortalarında nasıl bir bağ yaşanacak? Hasretlerinin sonuna kadar gidecekler mi? Yoksa bu hasretlerden vaz mı geçecekler? Bu soruların karşılıklarını vermeyeceğim. Fakat Zeniter’in sınıf atlayan genç bir adamın yaşadığı çelişkili hisleri, lise mezunu olmadığı için komplekslere kapılan ama alanında son derece bilgili olan Arap asıllı bir bayanın endişelerini, inanılmaz kalemiyle son derece incelikli işlediğini söylemek istiyorum. Zeniter, romanın art planında Sarı Yelekliler Hareketi dışında medyanın halkları nasıl “uyuttuğu” ve dönüştürdüğü, Fransa’da hapishane hayatı, Hollywood sinemalarında yansıtılandan çok farklı olan bilgisayar korsanlığının tarihçesi üzere çok öteki hususları da ele alıyor. Hepimizin, ismini bir yerlerden duyduğu lakin tahminen de hiç tanımadığı Anonymous’un doğuşu, WikiLeaks, Julian Assange, doxing, troller, Jeremy Hammond, darkweb üzere olayları, isimleri ve tabirleri ayrıntılandırıyor.

Entelektüel yetiye sahip her insan, bir formda dünya tertibini değiştirmenin, adaletsizlikleri yenmenin yollarını, çarelerini düşünür. Aciz kaldığı, endişeye kapıldığı, çok üzüldüğü vakitler olur. Bazıları belirli bir tesir yaratabilir, bazılarıysa tahminen de hayatları boyunca bunu gerçekleştiremez. Ama bu dünyadaki varlığımızın nedenlerini sorgulamak bile en azından kendi içimizde değişiklikler yaratabilir. Aslında her insan, tabiatın büyük imparatorluğunun içinde küçük bir imparatorluktur ve dünyayı, lakin ve fakat kendi içinde gerçekleştireceği değişiklikler vasıtasıyla dönüştürebilir. Zeniter’in bu romanında vermek istediği asıl iletinin bu olduğunu düşünüyorum.

Bu hoş romanı Türk okurlara kazandıran Livera Yayınevi’ne, çeviriyi bana emanet eden Genel Yayın Yönetmeni Kerem Işık’a ve çeviri editörüm Emre Tokcael’e teşekkür ederim.