LEFKOŞA – Vazife müddeti önümüzdeki hafta sona erecek olan ABD Başkanı Joe Biden’ın 15 Ocak 2025 tarihinde aldığı dikkat cazip bir kararla Kıbrıs Cumhuriyeti’ni, 1961 tarihli Dış Yardım Yasası ve Yabancı Askeri Satış Maddesi’nin savunmaya ait unsurları kapsamına alması, Kıbrıs adasında yeni hararetli siyasi tartışmaları tetikledi.
Washington’ın kararı, Lefkoşa’ya savunma hizmetleri alma ve bu yasalar çerçevesinde askeri teçhizat edinme imkanı tanırken, adanın iki yakasında da farklı yankılar uyandırdı. Kuzey Kıbrıs karara sert reaksiyon gösterirken, Güney Kıbrıs’ta hükümetin memnuniyeti dikkat çekti. AKEL partisi ise kararı eleştirel bir yaklaşımla kıymetlendirdi.
KUZEY KIBRIS’TAN SERT TEPKİ
KKTC Dışişleri Bakanlığı tarafından konu hakkında 16 Ocak Perşembe günü yapılan yazılı açıklamada, ABD’nin bu kararının bölgedeki hassas istikrarları olumsuz istikamette etkileyeceği vurgulandı. Açıklamada, ABD’nin 1987’den bu yana Kıbrıs Rum tarafına uyguladığı silah satış kısıtlamasını 2021 yılında kaldırdığı ve bu kararın her yıl uzatıldığı hatırlatıldı. Yeni kararla birlikte Kıbrıs Rum tarafının, Yabancılara Askeri Satış (FMS) ve Fazla Savunma Materyali (EDA) üzere programlardan yararlanarak askeri mühimmat ve teçhizat alımına uygun hale getirildiği belirtildi.
ABD Başkanlığı’nın bu kararı ‘dünya barışına’ katkı sağlamak emeliyle yaptığını öne sürmesinin ‘en diplomatik tabirle trajikomik’ olarak nitelendirildiği açıklamada, Güney Kıbrıs Rum İdaresi’nin son periyotta doruğa tırmanan savunma ve askeri alandaki silahlanma faaliyetlerine dikkat çekildi.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) 1974 yılında gerçekleştirdiği harekatın adada dökülen kanı durdurduğu ve bölgedeki barış ve huzurun teminatı olduğu belirtilen açıklamada, Rum tarafının bir güvenlik tehdidi bulunduğu telaffuzunun inandırıcılıktan uzak bir tez olduğu savunuldu. Açıklamada ayrıyeten ABD Başkanlığı tarafından alınan bu kararın akabinde Güney Kıbrıs Rum İdaresi’nin silahlanma yarışını adeta bir savaş hazırlığına girecekmiş üzere sürdüreceği kaygısı lisana getirildi.
Rum tarafının, bilhassa son devirde yaptığı ikili askeri işbirliklerinin adada ve bölgede yaratabileceği tehlikeli durum konusunda ilgili tüm taraflara tekraren ikaz yapıldığı lakin bu ihtarların dikkate alınmamasının son derece şanssız bir durum olduğu belirtilen açıklamada, “Rum tarafının savaş çığırtkanlığına çanak tutan ülkeleri, bir defa daha, bu hareketlerinin sonucunu hesaplayarak hareket etmeye ve sağduyulu olmaya davet ediyoruz. Ada ve bölge üzerindeki hassas dengelerin olumsuz istikamette etkilenmesi kimsenin çıkarına hizmet etmeyecektir” sözleri kullanıldı.
KIBRIS HÜKÜMETİ KARARDAN MEMNUN
Kıbrıs Cumhuriyeti hükümeti ise ABD’nin bu yeni adımını ikili bağlarda stratejik bir gelişme olarak kıymetlendirdi. Hükümet Sözcüsü Konstantin Letimbiotis, yaptığı açıklamada, ABD Başkanlık Kararnamesi’nin Kıbrıs’ın değerli Amerikan savunma programlarına erişimini sağlamasının büyük bir sembolik ve asıllı pahaya sahip olduğunu belirtti. Letimbiotis, bu kararnamenin rastlantısal yahut süreksiz bir gelişme olmadığını, tersine ABD-Kıbrıs Cumhuriyeti ilgilerinin güçlendirilmesinde atılan stratejik bir adım daha olduğunu vurguladı.
Kıbrıs Haber Ajansı’nın haberine nazaran, Letimbiotis, kararnamenin yayımlanmasıyla Kıbrıs Cumhuriyeti’nin, hükümetin direkt ABD’den savunma sistemleri ve hizmetleri tedarik edebileceği ‘Yabancı Askerî Satışlar (FMS)’ programına dahil olacağına dikkat çekti. Letimbiotis, FMS programına iştirak sayesinde, öbür yollarla temin edilemeyen birçok materyalin daha süratli süreçlerle elde edilebileceğini ve birtakım sistemlerin yalnızca bu program aracılığıyla edinilebildiğini tabir etti. Ayrıyeten, Ulusal Muhafızlar’ın mevcut sistemlerinin modernize edilmesinin yanı sıra, Kıbrıs-ABD savunma işbirliğinin ortak tatbikatlar aracılığıyla güçlendirilmesinin de kıymetli yararları olacağını söyledi.
Hükümet Sözcüsü, ‘Fazla Savunma Materyalleri (EDA)’ programının da ABD’nin elindeki fazla gereçleri, müttefikleri ve ortakları olarak kabul ettiği ülkelere bağış yahut düşük fiyatlarla sağlama programı olduğunu aktardı, Kıbrıs’ın ‘Title 10 Güvenlik Yardımı Programına’ dahil olmasıyla, bilhassa kara ve deniz sonlarının güvenliği ile terörle gayret bahislerinde uzman eğitim ve materyal dayanağı alarak ülke kapasitesinin artırılacağını da kelamlarına ekledi.
RUM SİYASİ PARTİLER DE KARARDAN MEMNUN
Güney Kıbrıs’ta ana muhalefet partisi pozisyonunda olan Demokratik Seferberlik (DISY), ABD’nin kararını ikili bağlantıların derinleşmesi ve savunma işbirliğinin güçlenmesi açısından son derece değerli bir gelişme olarak kıymetlendirdi. DISY, bu gelişmenin 2019’da silah ambargosunun kaldırılmasıyla atılan birinci adımın akabinde mümkün olduğunu belirtti ve ABD’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’ni bölgesel istikrar için muteber bir stratejik ortak olarak tanımasının memnuniyet verici olduğunu söz etti.
Nikos Hristodoulidis hükümetine takviye veren partiler ortasında yer alan ve Kıbrıs Temsilciler Meclisi’nde temsil edilen Demokratik Parti (DIKO) ise kararı tarihi bir gelişme olarak nitelendirdi ve Kıbrıs’ın Doğu Akdeniz’de istikrar ve güvenliğin desteği olarak jeopolitik ehemmiyetinin arttığını vurguladı.
DIKO, bu programlara iştirakin ulusal savunmayı güçlendireceğini, çağdaş teçhizata erişim sağlayacağını ve ABD ile stratejik işbirliğini derinleştireceğini belirtti. Ayrıyeten, hudut güvenliğinin artırılması ve terörle gayret kapasitesinin güçlendirilmesi üzere yararlarına da dikkat çekti.
AKEL: ABD’NİN ÇIKARLARINA HİZMET EDEN MANTIKSIZ BİR DURUM
Emekçi Halkın İlerici Partisi (AKEL) partisi ise ABD’nin kararını eleştirel bir yaklaşımla kıymetlendirdi. AKEL, misyondan ayrılan ABD Lideri’nin bu kararının, ABD’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’ne uyguladığı silah ambargosunun mantıksız bir durum olduğunu bir kere daha hatırlattığını belirtti. Parti, ABD’nin 1974 işgalinin mağduru olan Kıbrıs’a ambargo uygularken, Türkiye’yi yıllardır silahlandırmaya devam etmesini eleştirdi. AKEL, hükümetin ABD’nin bölgedeki jeostratejik çıkarlarına hizmet eden Rubio-Menendez maddesine verdiği takviyesi hatırlatarak, bu kararın hangi şartlarda alındığını sorguladı. AKEL ayrıyeten, Kıbrıs’ın Rusya ve Çin üzere değerli ülkelerle bağlarını zedeleyebileceği kaygısını lisana getirdi ve dış siyasetin ülkenin çıkarlarını müdafaası gerektiğini vurguladı.
‘CAYDIRICILIK ARTIYOR, ABD İLE BAĞLANTILAR GÜÇLENİYOR’
Kıbrıs Haber Ajansı’na (KHA) yeni gelişme hakkında konuşan kaynaklar, ABD’nin bu kararının Kıbrıs Cumhuriyeti’nin askeri teçhizat, hizmet ve eğitim edinme imkanını artırarak Ulusal Muhafızlar’ın caydırıcılık kabiliyetini güçlendirdiğini belirtti.
Kaynaklar, yeni kararın yasal bir desteği olduğunu ve ABD bütçesinin bir kesimi olduğunu, münasebetiyle geri döndürülemez bir nitelik taşıdığını vurguladı. Kaynaklar ayrıyeten bu kararın 2018’de Lider Donald Trump devrinde başlayan bir sürecin sonucu olduğunu hatırlattı, FMS programının, teçhizatın direkt ABD hükümetinden edinilmesini sağlayarak daha süratli ve ekonomik bir süreç sunduğunu belirtti.
EDA programının, ABD’nin elindeki fazla askeri materyallerin dost ülkelere fiyatsız yahut düşük maliyetle sağlanmasını içerdiğini belirten, KHA’ya konuşan kaynaklar, Title 10 programlarının ise bilhassa hudut güvenliği ve terörle çaba hususlarında eğitim ve materyal dayanağı sağlayarak kapasiteyi artırdığını tabir etti. Kaynaklar, Türkiye’nin mümkün yansısının ABD tarafından da öngörülebilir olduğunu lakin buna karşın kararın hayata geçirildiğini vurguladı.
