Kıbrıslı ‘Kimliksizler’ kritik eşikte: ‘Mahkeme kararı, sorunun tamamını çözmedi’

LEFKOŞA – Geçtiğimiz hafta Kıbrıs’ın güneyinde alınan emsal niteliğindeki bir yargı kararı, karma evliliklerden doğan ve uzun müddettir vatandaşlık bekleyen ailelere umut ışığı oldu. 1974 öncesinde Kıbrıs’ta evlenen Kıbrıslı Türk bir anne ile Türkiyeli bir babanın çocuklarının vatandaşlık müracaatları, yıllarca karşılıksız kalmıştı. Lakin mahkeme, bu durumun kabul edilemez olduğuna hükmederek çocuklara Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlığı verilmesine karar verdi. Mahkeme, bu karara münasebet olarak, ebeveynlerden birinin Kıbrıs’a yasa dışı yollardan giriş yapmış olmasının vatandaşlık hakkını engelleyemeyeceğini belirtti.

Kimliksizler Derneği Yönetim Kurulu üyesi, insan hakları savunucusu ve hukukçu Nazen Şansal, Kıbrıslı Türklerin bir kısmının yaşadığı ‘kimliksizlik’ meselesinin, karma evliliklerden doğan çocuklara Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından vatandaşlık verilmemesiyle ortaya çıktığını söz etti. Ebeveynlerden birinin adaya ‘yasa dışı’ yollardan girdiği gerekçesiyle çocukların vatandaşlık hakkının gasp edildiğini vurgulayan hak savunucusu, Kıbrıs’ta yurttaşlık elde etme gayretinin geleceğini kıymetlendirdi.

ŞANSAL: AB VATANDAŞLIĞI HAKKI GASP EDİLİYOR

Kıbrıslı hak savunucusu Şansal, Kıbrıs vatandaşlığının Kıbrıslı Türkler için hayati ehemmiyet taşıdığını, zira Kuzey Kıbrıs’ın kimlik yahut pasaportunun hiçbir ülke tarafından tanınmadığını belirtti. Bu nedenle seyahat, çalışma, eğitim ve sıhhat üzere temel haklara erişimde sorun yaşadıklarını lisana getiren Şansal, “AB vatandaşı olma hakkı gasp edilen pek çok Kıbrıslı genç, kendini ayrımcılığa ve eşitsizliğe uğramış hissediyor” dedi.

Şansal, mevzu hakkında şu değerlendirmede bulundu: “Karma evlilik yapan, yani Kıbrıslı olmayan biriyle evlenen yahut partner olarak çocuk sahibi olan Kıbrıslı Türklerin çocukları, Kıbrıs Cumhuriyeti tarafından vatandaşlık verilmemesi nedeniyle mağdur ediliyor.”

Şansal, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Kıbrıslı Türklerin Türkiye ile tarihi ve coğrafik yakınlığı hasebiyle, bu evliliklerin yahut birlikteliklerin bir tarafı ekseriyetle Türkiyeli oluyor. Anne yahut babadan biri Kıbrıslı, oburu Türkiyeli olunca, ebeveynlerden birinin adaya yasa dışı yollardan girdiği gerekçesiyle çocukların vatandaşlık hakkı gasp ediliyor. Halbuki Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ve vatandaşlık hukukuna nazaran, anne yahut babası Kıbrıslı olan çocuk Kıbrıslı kabul edilmeli ve kimliği verilmeli.”

AYNI AİLEDE FARKLI VATANDAŞLIK STATÜLERİ

Şansal, tıpkı aile içinde Kıbrıs vatandaşı olan ve olmayan kardeşlerin olabildiğine dikkat çekerek, bu durumun aileler için de garip sonuçlar doğurduğunu belirtti. Ayrıyeten, birtakım Kıbrıslı Türklerin siyasi görüşleri nedeniyle Türkiye’ye giriş yasağıyla karşı karşıya kaldıklarını, bu durumda ailelerin birlikte seyahat etmelerinin mümkün olmadığını söz etti.

Şansal, “Kıbrıslı Türkler, tarihî süreçte politik ve kültürel pek çok hususta olduğu üzere bu problemde da kuzey ile güney ortasında sıkışmış durumda, kendi kimlikleriyle var olmaya çalışıyor” tabirlerini kullandı.

SON MAHKEME KARARI, SORUNUN TAMAMINI ÇÖZMÜYOR

Hukukçu ve hak savunucusu Şansal, mahkemenin son kararının vatandaşlık müracaatlarına makul müddette karşılık verilmemesiyle ilgili olduğunu, vatandaşlık verilip verilmemesiyle ilgili olmadığını vurguladı. Şansal, bahis hakkında şunları söyledi:

“Söz konusu karar, vatandaşlık başvurularımıza makul müddette yanıt almamız bakımından kıymetli bir kazanım olmakla birlikte, ne yazık ki tüm karma evlilik mağdurlarının meselesini çözecek nitelikte değil. Zira mahkeme, anayasaya, insan haklarına ve çocuk haklarına aykırı olan Bakanlar Kurulu kriterlerini sorgulamadı.”

Mahkemenin, yedi yıl boyunca karşılıksız bırakılan vatandaşlık müracaatlarını haksız bulduğunu ve davacılar lehine masraf kararı verdiğini aktaran Şansal, bu kararın sorunun tamamını çözmediğini belirtti. Şansal, mahkemenin, anayasaya aykırı olan Bakanlar Kurulu kriterlerini sorgulamadığını ve ebeveynlerden birinin adaya ‘yasa dışı’ yollardan girmesi durumunda fakat evliliğin yurt dışında yahut 1974’ten evvel Kıbrıs’ta yapılmış olması halinde vatandaşlık verileceğini tekrar ettiğini hatırlattı.

VATANDAŞLIK SORUNU 2007’DE GÜNDEME GELDİ

Konunun tarihi art planına ait soruyu da yanıtlayan Şansal, 2003 yılında kuzey ile güney ortasında geçişlerin başlamasıyla birlikte birçok Kıbrıslı Türk’ün güneyden kimlik ve pasaport almaya başladığını, birinci yıllarda kanunlara uygun olarak kimliklerin verildiğini, lakin 2007 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla vatandaşlık yasasında insan haklarına muhalif bir düzenleme yapıldığını belirtti. Şansal, bu düzenlemeyle birlikte, ebeveynlerinden biri adaya ‘yasa dışı’ yollardan girmişse çocuklara vatandaşlık verilmemeye başlandığını tabir etti.

Şansal, “2007 yılından sonra bir Bakanlar Kurulu kararı ile vatandaşlık hukukunda insan haklarına ters ve hatta Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası’na karşıt bir düzenleme yapıldı” dedi. Şansal, ayrıyeten, “2022 yılından bu yana ise örgütlü bir çaba yürütüyoruz. Güney Lefkoşa’da İçişleri Bakanlığı, Meclis ve Başkanlık önünde birkaç kere kitlesel hareketler, yürüyüşler, basın açıklamaları yaptık. Başkanlık Ofisi, AB Kurulu ve Parlamento temsilcileri, tüm AB ülkelerinin elçileri ile görüştük. AB Parlamentosu Dilekçe Komitesi’ne 675 imzalı bir dilekçe sunarak, bir AB ülkesinin bu türlü bir ayrımcılık ve çocuk hakkı ihlali yapmasını şikayet ettik” vurgusunda bulundu.

‘KİMLİKSİZ’ SAYISI 6-7 BİNİ BULUYOR: ÇABA DEVAM EDECEK

Kimliksiz bireylerin sayısının net olarak bilinmediğini, lakin resmi olarak 4 bin kişinin vatandaşlık evrakının bekletildiğinin söylendiğini aktaran Şansal, şimdi müracaat yapmayanlar yahut başvurusu alınmayanlar da hesaba katıldığında bu sayının 6-7 bin civarında olduğunu kestirim ettiklerini tabir etti.

Şansal, dernek olarak çabalarını büyütmeye devam edeceklerini, aksiyon ve etkinliklere devam edeceklerini, her türlü hukukî yolu zorlayacaklarını ve mevzuyu Avrupa’ya ve memleketler arası basına taşımaya devam edeceklerini söz etti. Şansal, “Bu çocuklar ve gençler, yabancı yahut mülteci değil, Kıbrıslıdır ve bu ülkenin eşit haklara sahip yurttaşlarıdır” diyerek en değerli sorunun, Kıbrıslı Rumlara mevzuyu hakikat anlatmak olduğunu vurguladı.

Şansal ayrıyeten, güney basınının mevzuyu çarpıttığını ve güya hak etmeyen bireylere vatandaşlık isteniyormuş üzere lanse ettiğini belirtti.

BARIŞA KATKI

Gelecekle ilgili görüşlerini de paylaşan Şansal, Kıbrıslı Türklerin Kıbrıslı Rumlarla eşit haklara sahip olarak barış içinde, federatif bir yapıda yaşayabilmesi için uğraşlarını sürdüreceklerini, karma birliktelik çocuklarının kimliklerine ve yurttaşlık haklarına kavuşmasının, barışın tesisine ve ada halklarının tekrar yakınlaşmasına da katkı sağlayacağına inandıklarını vurguladı.

KIBRISLI KİMLİKSİZLER

Uluslararası alanda Kıbrıs’ın tek tanınan otoritesi olan Kıbrıs Cumhuriyeti, 1974’ten sonra Kıbrıs’ın kuzeyine yerleşen ve cumhuriyetin vatandaşı olmayan insanlara ‘adada yasa dışı ikamet eden insanlar’ bakış açısıyla yaklaşıyor.

Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşı olan birçok Kıbrıslı Türk, 1974’ten sonra Türkiye vatandaşı ile hayatını birleştirdi ve bu birlikteliklerin sonucu binlerce çocuk dünyaya geldi. Bu çocukların büyük çoğunluğu bugüne dek Avrupa Birliği (AB) üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti yurttaşlığından mahrum. ‘Kimliksizler’ olarak tanınan beşerler, son yıllarda Kıbrıs’ta örgütlenerek haklarını Kıbrıs Cumhuriyeti nezdinde aramaya başlamış durumdalar.