TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, çeşitli medya kuruluşlarının genel yayın direktörleriyle bir ortaya geldiği iftar programında gündeme yönelik açıklamalarda bulundu.
Kurtulmuş’un iftar programında yaptığı genel kıymetlendirme ve sorulara verdiği karşılıklar şöyle:
“Öncelikle ramazan ayının hem ülkemize hem İslam dünyasına hem de bütün insanlığa hayırlar, rahmetler getirmesini temenni ederim. Ramazan’ın oluşturduğu bu iklim yalnızca Müslüman dünyasını değil bütün dünyayı da bir formda etkilesin diye dua ve temenni ediyorum.
Dünyamız güç ve kırılgan bir devirden geçiyor. Tabi biz de Türkiye olarak, dünyanın en sorunlu coğrafyasında yaşıyoruz. Ancak çok şükür bu değerli geçiş devrinde, eski devirlerle kıyaslanmayacak kadar hazırlıklıyız ve Türkiye daha donanımlı bir formda bu sürece dahil olmuştur. Ümit ederim ki, yeni periyodun ortaya çıkardığı bu gelişmeler, bizlere Türkiye için kıymetli fırsatları getirsin ve bunlardan yararlanabilmek mümkün olsun.
Dünyanın yeni bir nizama hakikat evrilmekte olduğu çok açıktır. Yalnızca son gelişmelerle birlikte değil, uzunca bir müddettir artık tek kutuplu dünya sisteminin cari olmayacağı, dünyada yeni birtakım güç merkezlerinin, yeni birtakım güç denklemlerinin ortaya çıkacağı aşikardı.
Doğal olarak çok daha fazla tansiyon, çok daha fazla çatışma, çok daha fazla sorunun olduğu olaylarla karşılaşmamıza, dünyanın her bölgesinde çabucak hemen büyük sıkıntıların ortaya çıkmasına vesile oldu.
Bundan sonraki devir, -Amerika’nın süratle Afganistan’dan çekildiği tarihi dikkate almanın yanlışsız olduğu kanaatindeyim-, tek kutuplu bir dünya olmayacak, çok kutuplu bir dünyaya yanlışsız evriliyoruz. Çok kutupluluk aslında kutuplaşma, polarizasyon, ayrışma manasında değil, yeni birtakım merkezlerin, bölgelerin ortaya çıkması manasındadır, çok kutupluluk dediğimiz şey aslında çok merkezliliktir.
Öyle görünüyor ki Türkiye bu merkezlerden biri olacaktır. Bizim üzere 4-5 ülke daha önümüzdeki periyodun avantajlarından istifade edebilecek potansiyele sahip üzere duruyor.
Bu süreç nasıl evrilecek, bilhassa yeni Amerikan idaresiyle birlikte dünyada nasıl bir global istikrar ortaya çıkacak, birtakım öngörülerimiz var fakat bugünden kesin yargılara varmak çok kolay değil.
Temel ayrışmanın; “dünyadaki meseleler güçle mi çözülecek, yoksa müzakereyle, karşılıklı uzlaşmayla, karşılıklı istekle mı çözülecek” sorusuna verilen yanıtlara nazaran olacağı açıktır. Bu ayrışma önümüzdeki devrin akışını belirleyecek en kıymetli konulardan birisi olacaktır.
Bir öbür ikilem ise demokrasi ile otokrasi ortasındaki çatışma olacaktır. Yani dünyadaki sorunlara, ezalara yönelik demokratik tahliller mi üreteceğiz, yoksa otokratik idarelere teslim mi olacağız?
Bir öbür sorun, prensipli olmakla, çıkarcı olmak ortasındaki seçimlerimiz olacaktır. Türkiye olarak şimdiye kadar karşılaştığımız sıkıntıların tamamında, başta Rusya-Ukrayna savaşı, İsrail’in 1.5 yılı aşkın bir müddettir Filistin’de sürdürdüğü soykırım olmak üzere bölgemizdeki ve dünyadaki meselelere, en güç koşullarda dahi, diplomasi yoluyla, müzakere yoluyla tahlil üretmeye çaba ettik. Sıkıntıların karşılıklı istekle çözülmesini prensip olarak kabul ediyoruz ve daima bu türlü davrandık. Rusya-Ukrayna sorunundaki tutumumuz da budur. Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü başından itibaren savunduk. Rusya-Ukrayna ortasında kalıcı, adil, her iki tarafın da istek göstereceği bir barışı savunduk.
Aynı halde İsrail’in saldırganlığı karşısında daima milletlerarası hukuka, milletlerarası hukukun Filistin halkına vermiş olduğu haklara referans vererek, tahlilin milletlerarası hukuk çerçevesinde olması gerektiğini savunduk. Bu durumumuz Türkiye’yi birçok hususta haklı noktaya getirmiştir.
Bundan sonraki süreçte de bu halimizden, yani prensipli, müzakereye dayalı dış siyaset yaklaşımımızdan vazgeçmeden bölgesel ve global meselelerin tahliline katkı sunmaya inşallah uğraş edeceğiz.
Çok kıymetli bir gelişme de Suriye’de gerçekleşen yeni durumdur, çatışmasızlık halidir. Suriye’de halimizi, prensiplerimizi ortaya koyduk. Suriye’nin toprak bütünlüğü, Suriye’de hiçbir terör örgütünün, silahlı örgütün kalmaması, bunların bir tek ulusal silahlı kuvvetler çatısı altında ortaya konulması ve herkesi kapsayan bir sistemin, yeni bir idarenin kurulması. Bu temel taleplerimizdi, esasen Suriye’nin yeni idaresine de daima bu tavsiyelerde bulunuyoruz, bu beklentilerimizi ortaya koyuyoruz.
Bu süreçte Suriye siyasetinde devre dışı kaldığını hisseden birtakım aktörler kimi provokasyonlara girişebilirler, bunlara karşı da dikkatli olmak mecburiyetindeyiz. Ümit ediyorum, Suriye söylediğimiz üç temel prensip çerçevesinde çok kısa müddet içerisinde derlenip toparlanır ve yoluna devam eder.
Avrupalı muhataplarımıza da bu süreç içerisinde daima şunu söylüyoruz. Suriye’nin kurumsal yapısının güçlendirilmesi, bu çerçevede devletin bütün kurumlarının yine gözden geçirilmesi ve bilhassa ambargoların bir an önce kaldırılarak Suriye’nin tekrar inşası en kıymetli önceliklerden birisidir. Artık ambargonun devam etmemesi gerekir. Yakılmış, yıkılmış kentler var, altyapının yine oluşturulması var. Suriye’nin kurumsal yapısının güçlenmesi için katkıda bulunulması lazım.
Suriyeli kardeşlerimize yapacağımız en büyük katkı, onlara demokratik rehberlik yapmaktır. Türkiye bedeli ödenmiş çok güçlü, olgun bir demokrasiye sahiptir, bu deneyimimizi Suriyeli dostlarımızın da istifadesine sunmak Türkiye’nin görevidir.
Yine hepimizi yakinen ilgilendiren bir başka mevzu ise terörsüz bir Türkiye oluşturma gündemidir. 40 yıldır başımıza bela olan, 40 bini aşkın insanımızın hayattan koparılmasına neden olan terör belasının Türkiye’nin gündeminden kaldırılması, hatta Orta Doğu’nun gündeminden kaldırılması ve Türkiye’de birliğin, beraberliğin, iç kalenin tahkim edilmesiyle birlikte geniş coğrafyamızda da birlik ve beraberliğin sağlanması zaruridir, akıl bunu gerektirir.
Bunun için de her vakit söylediğimiz şey, bir eli silahta, bir eli sandıkta olmaz. Terörle irtibatlı bir siyasete, dünyanın hiçbir yerinde müsaade edilmez. Terörsüz Türkiye istikametindeki adımlar atıldı, İmralı’dan davet da geldi. PKK’yla irtibatlı, iltisaklı öbür örgütlerin de büsbütün silah bırakmasıyla birlikte Türkiye bu belayı tarihin çöplüğüne atmış olacak.
Şunu iftiharla söylemek isterim ki, Türk medyası bu süreçte, terörsüz Türkiye gayesi konusunda, ortak makul bir çizgide durmuştur. Umarım ki, siyaset de ortak makul bir çizgide durur ve bunun bir an önce sonlandırılması için herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine getirir. Bu, polemik konusu yapılacak bir bahis değildir. 40 yıldır verdiğimiz şehitler hepimizin ortak şehidi, acılarımız hepimizin ortak acıları ise bu sorunun tahliliyle birlikte kazanım da milletimizin ortak kazanımı olacaktır. Ümit ediyorum, iç ve dış birtakım tahrik ögelerinin devreye girmesine mani olunacaktır ve bu sürecin provoke edilmesine, bu sürecin zehirlenmesine müsaade edilmeden bir an önce bütünüyle sonuçlar elde edilecektir.
Türkiye’nin hayrına olacak bir süreç içindeyiz. Allah’a çok şükür başaramadıkları şey, 40 yıldır terör örgütlerini kullanmalarına karşın, halkın ortasına Türk-Kürt diye bir ayrım sokamadılar, halkın ortasına Alevi-Sünni diye bir ayrım sokamadılar, öteki yerlerde yaptıklarını Türkiye’de başaramadılar, bundan sonra da Allah’ın müsaadesiyle başaramayacaklardır. Fiilen bu problemin bitmesiyle birlikte demokratik yerin de aslında tahkim edileceği, kuvvetleneceği herkesin malumudur, demokratik siyaset yolunun da aslında hepimize, her politik görüşe açık olduğu aşikardır.
Daha riskli bir periyoda giriyoruz, lakin daha büyük imkanlarımızın ve avantajlarımızın da olduğu bir periyoda giriyoruz, birebir vakitte…
Türkiye dünyanın büyük devletlerinden, deneyimli devletlerinden birisidir ve bu tarihi süreçlerde hem iç cephesini tahkim edecek hem de önüne çıkan bu fırsatları rasyonel bir halde kıymetlendirerek yoluna devam edecektir.”
Muhalefetin bir yansısı var, bu terör örgütüne silah bıraktırılmasıyla alakalı süreçte, siz de az evvel değindiniz terörsüz Türkiye sürecine. Medyayı az evvel izah ettiniz, medya neredeyse homojen bu bahiste, siyasetten de bu istikamette bir homojenlik bekliyoruz dediniz. Muhalefet partileri de televizyon ekranlarında bilhassa söyledikleri şeyler genelde bir yol haritasının kendilerine izah edilmediği, bir program, bir plan dahilinde ilerlenip ilerlenmediğini bilmediklerini söylüyorlar. Bununla alakalı TBMM Başkanı olarak siz de inisiyatif alıp Meclis’i gerekirse kapalı bir oturuma, kapalı bir oturuma davet edecek misiniz?
Bu sürece kadar, işin başından itibaren aslında problem açık, şeffaf bir halde yürütülmüştür. İmralı’ya giden heyet evvel başta birebir heyet, sonra genişleyerek gitti. Bu görüşmeleri yaptıktan sonra önce Meclis Başkanı olarak beni ziyaret ederek başladılar, ne yapacaklarını, ne konuşacaklarını, nasıl bir yol haritası izleyeceklerini anlattılar, biz de onlara bu bahisle ilgili genel çerçevemizi anlattık. Ondan sonra partileri ziyaret ettiler, artık bu hafta içerisinde tekrar partileri ziyaret edecekler. Hasebiyle İmralı’da ne konuşuldu, neler oldu, bu süreci anlatacaklar.
Tabi ki Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türkiye’nin bütün sıkıntılarının tahlil yeridir. Münasebetiyle problem, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki siyasi partilerin ortak tutumuyla çözümlenecektir. Gerektiğinde gerektiği vakit biz de devreye girerek bu hususla ilgili sıkıntının şeffaf, açık, samimi bir biçimde yürütülmesini sağlayacağız. Sonuçta Meclis de üzerine düşen sorunluluğu yerine getirecek.
Terörsüz Türkiye tartışmaları sağlıklı bir halde ilerliyor. Lakin bir taraftan da malum Türkiye’nin bir anayasa gereksinimi yıllardır lisana getiriliyor. Bu terörsüz Türkiye görüşmelerinin sonlandırılmasıyla bir arada nitekim sivil bir anayasaya ulaşabileceğimizi düşünüyor musunuz Meclis Başkanı olarak?
Düşünüyorum ve inanıyorum. Bunun da bir fantezi olmadığını, Türkiye demokrasisi için bir mecburilik olduğu kanaatindeyim. Bu tartışmalar aslında, birinci cins da çok olumlu bir formda sonuçlandı, 14 partinin hepsiyle görüştüm, kümesi bulunan partilere ben ziyarete gittim, kümesi olmayan partileri davet ettim. Grubu olmayan bir parti hariç bütün partiler bu görüşmelere geldiler, tenkitlerini yaptılar, hatta kamuoyunda yaptıkları eleştirileri Meclis Başkanı olarak bana da söylediler. Lakin hepsi ortak olarak şunu söyledi. “Biz bu çalışmalara katkı sunmak isteriz.” O günkü siyasi kurallar içerisinde olumlu bir atmosfer oluşmuştu, sonra ortaya öteki şeyler girdi.
Açıkçası geçtiğimiz 2024 yılı Ekim ayından itibaren bir yıllık programı da yapmıştım. 12 ay boyunca neler yapılacak bunların programını çıkarmıştım. Bunu yalnızca Meclis’in, partilerin değil, işte üniversitelerin, hukuk topluluğunun, bütün sivil toplum kuruluşlarının da devreye sokulacağı bir tartışma ortamını takvimlendirmiştik ve Ekim 2025’te de Meclis’te yasalaşmak üzere süreci aşikâr bir noktaya taşıyacaktık. Biraz tehir oldu, fakat sonuçta Türkiye’nin bu muhtaçlığı devam ediyor.
Bir de şunu söyleyeyim. Bu, benim şahsi görüşüm olduğu için ben anayasanın değiştirilmesini istediğim için olan bir durum değil. Sürece başlamadan önce partilerin hepsinin seçim beyannamelerini ve parti programlarını inceledim. İstisnasız hepsinde ya yeni anayasa tabiri var ya da anayasada esaslı değişiklik teklifi var. Münasebetiyle Türkiye’nin bir anayasa değiştirme gereksinimi var ki partiler bunu millete teklif ettiler.
Anayasanın evvel niteliğiyle ilgili tartışmalar, sonra içeriğiyle ilgili tartışmalar yapılacaktır, en nihayetinde de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ortak bir prosedür geliştirilecektir. Hatta partilere şunu da teklif ettik. Sistemi ben belirlemeyeyim, sizler metot teklif edin, bu teklif ettiğiniz usuller içerisinde en uygun olan yolu bularak Meclis’te müzakereyi o denli başlatalım. Bu görüşmelere zamanlamasını tespit ederek tekrar başlarız ve ümit ederim ki Türkiye bir anayasa yapma sürecine girer.
Burada ısrarla vurgulamak istediğim şey şudur. Bilhassa İmralı süreciyle yeni anayasa çalışmalarının birbiriyle teması yoktur. Daha İmralı sürecinin birinci adımı dahi atılmamışken, ondan bir sene, hatta 1.5 sene önce anayasa sıkıntısını Meclis’in 28. Dönemi’nin açıldığı birinci günden itibaren gündeme getirmeye başladık, hasebiyle ikisi birbirinden başka hususlardır, ikisini karıştırmamak lazım.
Bu ortada 2007’den beridir daima yeni anayasa gündeme geliyor. Şaşırtan olan, aslında herkes yeni anayasa gereksinimine dem vuruyor lakin hiçbir formda de bu yeni anayasa bir türlü olmuyor. Aslında yeni bir şey de değil, yani benim hatırladığım, tahminen daha öncesi de var. Herkesin istediği bir şeyi yıllardır bir türlü yapamamak… Bu bahisteki değerlendirmeniz nedir?
Partilerin programlarında, seçim beyannamelerinde bunlar olduğuna nazaran, partilerin niyetlerinin samimi olduğunu düşünürüm. Lakin Türkiye’de, bunu da sorduğunuz için söyleyeyim, daima bir odak var olmuştur. Bunlar anayasanın yapılması probleminin, millete bırakılmayacak bir problem olduğunu, şayet bir anayasa değişikliği yapmak gerekirse bunu da kendilerinin teklifleri ve tazyikleriyle yapılmasının mümkün olduğunu düşünürler. İşte bu tıp demokrasi dışı odaklara, daha açık söyleyeyim, darbenin gölgesinde ya da darbecilerin teklifleriyle anayasanın yapılmasını isterler. Hasebiyle onlara da fırsat vermeden sivil siyaset bu anayasayı yapsın. Zira bir-iki partinin anayasası olmaz. Ortaya konulacak olan metin, bir toplumsal kontrattır ve benim gönlümden dilek ettiğim, onu yapmaya çalışıyorum başından itibaren, 400’ü aşkın bir oyla parlamentoda bunun ortak bir metin olarak benimsenmesi, kalıcı bir halde sorunu çözecektir.
Esed rejiminin bitirilmesinden sonra büyük bir oyun bozuldu, burada Türkiye’nin büyük bir çabası vardı. Artık PKK’nın silah bırakmasıyla ikinci büyük oyun bozuldu diyebilir miyiz? Buradan olumsuz etkilenen ülkeler var mıdır efendim?
Açıkçası bu sıkıntıya “milli menfaatler” çerçevesinden bakmak lazım. Bu bölgenin daha fazla bölünmesinde, menfaatleri olan ülkeler var. Onun için bu bölgede mezhep sorununu, etnik sorunları, daha fazla bölünmeyi kurcalayabilirler. Zati bu terör örgütlerinden bahsederken DEAŞ’ından YPG’sine, PKK’sına kadar demiyor muyuz? Bunları kendi vekilleri olarak tayin edip alana sürenler kimlerdi? Onlar bu bölgeyi bölmek, parçalamak tezlerinden vazgeçmeyeceklerdir. Fakat dünya yeni bir periyoda evriliyor, bu genel gidişatla birlikte bunu görmek lazım.
Hatta biz bunu söylediğimizde bu kadarı da ağır oluyor diyordu kimileri. Ukrayna’yı vekil devlet olarak kullanıyor kimileri diyorduk, artık Amerika’dan açıklama geliyor, biz artık Ukrayna’yı vekil devlet olarak kullanmayacağız. Artık YPG/PYD vesaire falan, tahminen birileri için bunların da işi bitti, bir kenara koyacaklar. Burada önemli olan, bizim devlet olarak kararlı durmamızdır. Biz bölgemizde terör örgütü istemiyoruz. Israrla Sayın Cumhurbaşkanımızın da söylediği, artık bunu da bir alışkanlık haline getirmemiz lazım, inşallah bu iç kalenin tahkimiyle birlikte, biz kendi içimizdeki bu tam ezeli, ebedi kardeşliğimizi yine tahkim ettiğimiz vakit bu bölgenin kardeşliğine sirayet edecektir; buradan terör örgütlerinin çıkması, PKK’nın bitmesi inanın ki öteki yerlerde de YPG’nin, DEAŞ’ın, vesairenin bitmesi demektir. Münasebetiyle bu çerçevede biz önlemimizi alıyoruz.
Suriye’deki rejim değişikliğinin akabinde Avrupalı siyasetçilerle yaptığımız görüşmelerde, Suriye’de ne olduğunu, nasıl olduğunu, bundan sonra nasıl hareket edeceklerini, kendi gündemlerinin ne olacağını inanın ki bizden öğrenmeye çalışıyorlar. Yani herkes Türkiye’nin bu bahiste hazırlıklı olduğunu görüyor. Tabi onlara da ısrarla şunu söylüyoruz. Gelin, şayet samimiyseniz yaptırımların kaldırılmasını sağlayın ve buranın kurumsal yapısının kuvvetlendirilmesi için siz de elinizden gelen çabası ortaya koyun. Yani çok açık, Türkiye, Suriye konusunda hazırlıklı. Tabi her şey bizim istediğimiz üzere gidecek manasına gelmiyor, en makûs senaryo bile olsa Türkiye ona da hazırlıklıdır.
Dünyanın çeşitli bölgelerinde tansiyonlar artıyor. Bir de ticaret savaşları daha fazla artamaya başladı, bir üçüncü dünya savaşı riski görüyor musunuz? Çok dillendiriliyor son periyotta.
Aslında uzunca bir müddettir üçüncü dünya savaşı çoktan başladı, yani bu bildiğimiz eski klasik savaşlar manasında bunu görmemek lazım. Ben bunu Başbakan Yardımcısıyken, Hükümet Sözcüsüyken yaptığım bir basın toplantısında söylemiştim. Son 15 yılımızda bütün dünyada çok büyük vekalet savaşları çıktı. Ondan sonra ticaret savaşları. Vekalet savaşlarının ve ticaret savaşlarının bir sonu var. Güç kullanımının son raddeye ulaştığı bu ortamda herkes aklını başına alır ve ortadaki problemleri müzakereyle çözmeye başlar. Bunun test alanlarından birisi Rusya-Ukrayna sıkıntısıydı, bir oburu ise Filistin sorunudur.
Bu problemlerin tahlilinde memleketler arası hukuku temel alan, devletlerin hükümran eşitliğini temel alan bir yaklaşımla ortaya çıkılır ve müzakere edilirse sonuç alınır ve bu risk ortadan kalkar ya da en azından tehir edilir.
Gücü kullanırım ve karşımdaki herkese diz çöktürürüm diyen olursa kendi başını da belaya sokar, dünyanın da başını belaya sokar.
Yeni süreçte, yeni periyotta Türkiye’nin dünyadaki pozisyonunu nerede görüyorsunuz? Zira NATO üyesiyiz, fakat Trump’ın gelişiyle birlikte NATO’da çatlak sesler çıkarılma ihtimali daha da arttı. Birinci Başkanlık devrinde de bunu vurguluyordu, artık daha sık vurgulamaya başladı. Örneğin Putin’i yanına çekti, Avrupa’yı biraz dışarıda tutuyor ve NATO’yla ilgili de şikayetleri var Trump’ın ve bu şikayetler de artıyor. Siz Türkiye’nin pozisyonunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Şimdi evvel şunu söyleyeyim. Trump’la ilgili bugün bunları konuşuyoruz. Allah ömür verirse bir sene sonra bir ortaya geldiğimizde bugün konuştuğumuz hususların birçoğu tahminen hiç konuşulmayacaktır. Yani kanaatimce Sayın Trump el yükseltiyor. Grönland sorunu, Kanada sıkıntısı, Meksika Körfezi sorunu, işte Rusya’ya, Ukrayna’ya karşı yaptıkları şeyler… Bunların hepsi el yükseltme, kendi hudutlarını test etmeye çalışıyor. Lakin ben yeni bir dünyanın kurulması derken artık tek bir devletin hegemonyasına bağlı bir dünya sisteminin çok geride kaldığını tabir etmeye çalışıyorum. Şayet askeri güçle bir muvaffakiyet elde edilmiş olsaydı, 20 sene Afganistan’ı işgal eden Amerika’nın çoktan Afganistan’daki bütün maksatlarına ulaşması gerekirdi ya da Irak’ı işgal eden Amerika’nın Irak’taki, Orta Doğu’daki bütün maksatlarına ulaşması gerekirdi. Afganistan’dan apar topar çekildiler, hatta bütün silahlarını da orada bırakarak çekildiler ve geride de çok ağır bir anti-Amerikan rüzgârı bırakarak çıktılar.
Dolayısıyla her şey kendi planladıkları, düşündükleri üzere olmuyor. Tekraren söylüyorum, bunu önümüzdeki günlerde çok daha net göreceğiz, ne iki kutuplu dünya, ne ondan sonra kurulan tek kutuplu nizam, bunların ikisi de artık geride kaldı, bundan sonra çok kutupluluk-çok merkezlilik olacak. Dünyada yeni güç merkezleri ortaya çıkacak. Diyelim ki Amerika Çin’le ilgili bir denklem kurmaya çalışıyorsa çok fazla sayıda devletin işin içerisinde olduğu, ortak ara kesitler bulmak mecburiyetinde… Ben yaptım oldu evresi bitti artık.
Burada temel ölçüt, milletlerarası hukuktur, dikkat ederseniz hem Siyonist çevrelerin hem de Siyonistlere takviye olan çevrelerin yapmaya çalıştığı şey milletlerarası hukuku büsbütün geçersiz kılmaktır. Bir devlet liderinin durduk yerde Memleketler arası Adalet Divanı’nın ya da Milletlerarası Ceza Mahkemesi’nin üyelerini tehdit etmesi hangi siyasi rasyonaliteyle uyuşur? Siyonist katliamcı çetenin aldığı cezalar ve sürmekte olan mahkeme lehimize bir tablo ortaya çıkarıyor.
“Yeni bir dünya kuruluyor, Türkiye burada yerini alacaktır”, lakin bence kendisine gösterilen yerde oturmayacak, kendisi istediği yerde oturacaktır, bu imkân önümüze çıkmıştır. Birliğimizi, beraberliğimizi devam ettireceğiz, imkanlarımızı artıracağız. Türkiye’nin çok daha şanslı bir periyoda girdiği kanaatindeyim.
Avrupalıların bizimle iş birliği yapma konusunda harikulade bir çekingenlik değil, kaçması var. Parayı verelim, oradan ortak olalım, buradan ortak olalım, orada birlikte çalışalım, ancak siyasi bir paye vermeyelim, siyasi bir iş birliğine gitmeyelim. Buraya gelenlere baktığımızda da onu gördük Alman Cumhurbaşkanı, Başbakanı geldi, sonra savunma bakanı geldi, Vonder Leyen geldi, herkes küçük küçük şeylerden bahsediyor. Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan en son büyükelçilere, bana kalırsa tahminen bugüne kadar olduğundan daha fazla net bir konuşma yaptı ve siyasi süreç talep etti. Artık bu tarafta bir adım var mı? Biz bunları konuşuyoruz, evet gereksinimler da var gerçek, bizim önümüz açılıyor gerçek, ama adamlar hala sırtlarını bize dönüp duruyorlar üzere hissediyorum. Oralarda siyasi alanda bir açılım var mı? Birtakım tepeler, davetler vesaire falan onu görüyor musunuz?
Bir liderlik boşluğu içerisinde Avrupa. Doğal Amerika’yla, Avrupa’nın ilgilerinin nasıl devam edeceği de çok belirleyici bir faktör olacak. Biz burada unsurlu durmak durumundayız. Rasyonel olarak hangi adımlar atılması gerekiyorsa o adımları atıyoruz ve bu, nihayetinde sonuç almamızı sağlayacaktır. Türkiye’ye bu türlü bir yaklaşımın olduğu, bir kısmı öğrenmek maksadıyla, bir kısmı bağlantıları kuvvetlendirmek maksadıyla, bir kısmı Türkiye’yle tahminen ortak şeyler yapmak gayesiyle bu türlü bir arayış içerisinde olduğunu görüyorum.
Avrupa’da çok sağın yükselişi Avrupa’nın ana akım siyasetini de zehirleyecek bir gelişmedir. Almanya’da tahminen bir sonraki seçimde aşırı sağ birinci parti olacak, Hollanda’da bir sonraki seçimde tahminen aşırı sağ birinci parti olacak ve bu yalnızca bizimle Avrupa’nın alakasını etkileyen bir şey değil, Avrupa’nın kendi iç alakalarını de olumsuz etkileyen bir gelişme olacak. Bu gelişmeler nedeniyle otokrasi mi, demokrasi mi diyoruz. Avrupa demokrasiyle öne çıkan bir bölge, bir kıta ancak Avrupa’da otokratik eğilimler çok kuvvetli, tanınan hale geliyor. Avrupa’nın Türkiye’yle irtibatının olması, Türkiye’ye açılımının olması Avrupa’yı da zenginleştirecek. Avrupa’nın da iç zehirlenmesini de önleyecek kıymetli işlerden birisidir bu…
‘Ben yaptım oldu zamanı bitti artık’ dediniz de Gazze’de şu anda adamlar bir şey yapıyor, yaptıkları gayeye de ulaşıyorlar güya yavaş yavaş. Bu bizim acımız, kanayan yaramız, bu bahiste ne söyleyeceksiniz?
Ben İsrail için bütün limitlerin dolduğu kanaatindeyim. Nereden anlıyoruz? Milletlerarası Adalet Divanı İsrail’e dokunuyor… Sonuç olur olmaz o farklı bir şey. Memleketler arası Ceza Mahkemesi İsrail’e dokunuyor… Dokunulmaz zannedilen İsrail imajı yerle bir oluyor. Bunun sebebi ne? Bunun ortaya çıkmasının temel nedeni hükümetleri şovları yasaklamasına karşın, Gazze sorununun başından itibaren başta Batı ülkelerinde yüz binlerce insan sokaklara çıktı ve büyük bir insanlık cephesi oluşturdu. Şayet o insanlık cephesi oluşmasaydı bu türlü bir sonuç almak mümkün değildi. Ben onun için insanların zihninde, insanların gönlünde İsrail’e verilen bütün payelerin arttık bittiğini, limitlerin dolduğunu, milletlerarası alandaki bütün tüzel kuralların da İsrail tarafından yerle bir edildiğini, bunun tahammül edilemez bir noktaya geldiğini düşünüyorum. Bunu söylerken devletler, hükümetler nezdinde söylemiyorum, halklar nezdinde söylüyorum. Lakin bir süre sonra halklarla, hükümetler ortasındaki bu farkın da halkların lehine sonuçlanacağına inanıyorum, yani siyasi gidişat ona hakikat. Eninde, sonunda artık iki devletli bir tahlil olacak. Artık neredeyse büyük bir kitle milletlerarası toplulukta iki devletli tahlil problemine olumlu bakıyor. Esasen onun içindir de İsrail bir an önce işi bitirmek istiyor.
Tabi burada maalesef insanın yüreğini burkan da bizim İslam dünyasının çaresizliği, İslam dünyasının tutarsızlığı… Gelinen sonuç, İsrail’in gücünün yansıması değil, İslam dünyasının güçsüzlüğünün, iradesizliğinin yansımasıdır. Burada da hükümet ve devlet olarak çok şükür ortak ses çıkaran seçkin ülkelerden birisi Türkiye’dir.
Zor bir süreç başlıyor, on yıllar sürecek olan politik bir süreç… Sonuçta Filistin davası çok uzun yıllar sürecek siyasi bir uğraş gerektiriyor. Birinci kere Filistin gayreti uluslararasılaşmıştır hem devletler-hükümet nezdinde hem de halklar nezdinde.
Güvenlik siyasetleri yükseldiği her yerde demokrasi gerekir. Avrupa Birliği’nde de tıpkı şey geçerli. Avrupa artık alanda bize diyorlar ya, beyaz Avrupa kökenli Hıristiyan adamı iktidar ve Türkiye gaye olacak çok muhakkak bu da geliyor yani Almanya’daki koalisyon mutabakatlarında bile bu gözüküyor. Dostluk gruplarımızla mı gayret edeceğiz, silahlı kuvvetlerimizle mi gayret edeceğiz, iktisatla gayret etmek güç süreçte bu adamlarla, nasıl bir yol haritası olacak Avrupa çok sağında Türkiye’nin?
Tabi ki çok sağın Avrupa’da yükselmesi, Türkiye açısından da olağanüstü güç bir tablo ortaya çıkaracak, aslında çıkarıyor. Avrupa’ya Türklerin en süratli entegre olmasına karşın orada Türkleri de istemeyen faşistlerin olduğunu biliyoruz. Artık çok sağ falan da demeyelim.. Burada başta devletlerarasındaki münasebetlerle bu süreci mümkün olduğu kadar yumuşatmaya uğraş edeceğiz. Gerçekten “Bizi tam üye olarak alın” sıkıntısı, yalnızca bizim açımızdan değerli bir kart değil, aslında Avrupa için de rahatlatıcı bir işlev. Bunu aklı başında olanların değerlendireceklerini ümit ediyorum. Lakin hepimizin de ittifak halinde herhalde kabul edeceğimiz bir şey, Merkel’den sonra Avrupa başkansız kaldı. İsrail’in saldırganlığına seyirci kalmakla birlikte de prensipsiz kaldı. Sorun orada, yani hem önderleri yok hem prensipleri. Avrupa’nın kurucu kıymetleri ne? Demokrasi, insan hakları, devletlerin egemenlik eşitliği… Maalesef bunların hepsi ayaklar altına alındı ve büyük oranda da Avrupalı devletler bu değirmene su taşıdı. Sıkıntı bir süreç gelecek, ancak biz hiçbir platformu boş bırakmadan devam edeceğiz inşallah.
Amerika’yla Avrupa ortasındaki çatlağın derinleşmesi ve genişlemesi konusunda fikirlerinizi sormak isterim. Bu uçurum bu biçimde devam edecek mi, yoksa bir yerde durdurup tekrar yaklaşma eforları ortaya çıkacak mı?
Bu sefer çok esaslı fikir ayrılıkları var, Anglosakson ittifakının da büyük oranda burada zedelendiğini görüyoruz. Bu da yeni başlamadı, aslında İngiltere’nin Avrupa Birliğinden çıkması o denli yalnızca İngiliz halkının artık bu yükü taşımayalım diye kenara koyduğu bir şey değil. Yani temel noktalarda birtakım fikir ayrılıklarının ortaya çıktığı, Ukrayna meselesi…
Almanya aslında Amerika’yla olan ittifakları konusunda aykırı bir noktada, lakin bunu sürdürebilecek bir gücü yok, potansiyeli yok. Açıkçası Avrupa Birliği Ukrayna’nın Kırım’ı ilhak ettiği anda oyun kurucu olma vasfını kaybetti. Şayet o zaman Avrupa Birliği müdahale edebilecek gücü olsaydı yahut Merkel’in dışında birileri çıkıp çok kuvvetli bir şeyler söyleyebilmiş olsaydı sonuç değişir değişmez başka bir şey lakin Avrupa’nın en azından Kırım’ın ilhakına sessiz kalmadığı ortaya konulurdu ve öteki bir siyaset gelişirdi. Onu yapamadılar, çok sağ yükseliyor. İşte İngiltere’nin Avrupa Birliğinden çıkmasını önleyemediler. Münasebetiyle Avrupa, tabiri caizse o koskoca Avrupa Birliği, sağı-solu budanmış bir vaziyette oldu. Kaldı ki, Cumhuriyetçilerin Amerika’da iş birliği iktidara gelmesiyle birlikte de Avrupa için, bilhassa Trump’ın gelmesiyle birlikte yeni bir sayfa oldu.
Gerilim olacağı açık, nerede duracağını açıkçası onların da bildiğini zannetmiyorum, lakin istikrarlı bir formda götürecekler. Şu teze de katılmam. Amerika’yla, Avrupa bütün bağları koparacaklar, irtibatsız olacaklar noktasında olduğunu zannetmiyorum. Büyük tansiyonlar olacak ortalarında, lakin bunları koparmayacaklar.
Amerikan üniversitelerinde tekrar Filistin lehine hareketler başladı. Columbia Üniversitesi bilhassa ve 400 milyon dolarlık fonunu askıya aldı Trump. Üniversitelerdeki bu şeyin devamını bekler misiniz?
Bu devam edecek, yani bunda bir ateş yandı orada üniversiteler de devam edecek, üniversite hocaları ortasında devam edecek, yani nihayetinde bu baskı karşı şeyini de doğuracak yani orada da yanlış yapıyorlar. Amerika bu kadar çok İsrail’in peşine takılmaması lazımdı. Yani Amerika’nın entelektüel etraflarını de kaybediyorlar bu devam eder.
Şimdi bize 2010 yıllarında bir anayasa değişikliği rüzgarı estirildi ülkede, herkes bunun gönüllüsü oldu, işte 28 unsur üzerinde mutabakat sağlandı, 5 unsur ya da yanılmıyorsam 3 unsur Anayasa Mahkemesinden geri döndü, 25 hususla ilgili bir referandum yapıldı ve halkın gayri ekseriyeti buna evet dedi, ama bu evet dediğimiz anayasa değişikliğini bizim geleceğimizi karartan, ülkemizi çok önemli manalarda ipotek altına alan birtakım uygulamaların taban taşlarını döşediğimizin farkına vardık sonra. Bu yeni anayasa değişikliğinden sonra, biz ne yaptık adam üzere toplumsal mutabakatı sağlayamadık, sivil toplumu kuşatacak bir şey yapamadık, tekrar kahırlara duçar olduk der miyiz?
Bu birtakım temel varsayımlara bağlı. Yani bir defa her şeyden önce partilerin anayasa çalışmaları var, teklifleri var. Yani işte AK Parti’nin de Milliyetçi Hareket Partisinin de bildiğim kadarıyla Cumhuriyet Halk Partisinin de anayasa teklifleri var. Ancak herkes şunu görmek durumunda. Yani partilerin anayasası olmaz, milletin anayasası olur. Partiler, Meclis’te bu milletin anayasasını tartışırlar. Burada tartışmanın topluma yayılması gerekir. Onun için üniversitelerin, STK’ların, yargı topluluğunun, hukuk topluluğunun yapacağı tartışmaları önemsiyorum. Bu nihayetinde bir siyasi iklim sorunudur. Siyasi iklim oluşursa beşerler farklı fikirlerde olmakla birlikte birebir masanın etrafına gelirse, bu siyasi iklimin ben olumlu tartışmaları gündeme getireceğini ve nihayetinde de bir matematik işi, 400’ün üstünde bir oyla da Meclis’ten geçeceğini düşünüyorum. Yani ben bugüne kadar hiç anayasanın içeriğiyle ilgili konuşmadım durumum hasebiyle, benim de hayatım boyunca anayasayla ilgili birikimim, çalışmalarımız var, partide yaptığımız çalışmalar var. Lakin burada yani bir sefer çoğulcu, kapsayıcı, demokrat, sivil, toplumun bütün kısımlarının kendisini işin içerisinde gördüğü, güçler ayrımı prensibini tam manasıyla benimsemiş ve bu manada da hukukun üstünlüğü prensibini sahiden yerleştirmiş kapsamlı bir anayasaya muhtaçlığı var Türkiye’nin.
Anayasa deyince kanaatimce 3-4 temel alandaki teklifler kıymet kazanıyor. Bunlardan birincisi hak ve özgürlükler. Hak ve özgürlüklerin genişletilerek yine yorumlandığı bir anayasanın olmasının yanlışsız olduğu kanaatindeyim. İkincisi, yargı ortasındaki hem yargı hiyerarşisi hem de yargının nasıl çalışacağıyla ilgili tekliflerin yapılması, olgunlaştırılması. Cumhurbaşkanının yetki, vazife ve sorumlulukları cumhurbaşkanlığı sistemi hasebiyle ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin yetki, vazife ve sorumlulukları. Bu dört ana başlığın temel olduğu bir metnin ortaya çıkması mümkündür. Güç olduğunu biliyorum ancak inşallah sonucu alırız.
Cemil Bey vaktinde yapılan 64 unsurluk bir mutabakat var, yani partiler bir ortaya gelmiş anlaşabilmişler. Yani daha önce yapılan çok sayıda anayasa değişikliği var. Artık birtakım arkadaşlar şöyle tenkitte bulunuyor. Daha ne anayasa diyorsunuz bu kadar çok anayasa değişikliği olmuş, yamalı bohçaya dönmüş anayasa, bir daha niçin anayasa değişikliğine gereksinim var? Tam da bundan ötürü gereksinim var. Yani anayasanın birçok hususunu değiştirmişiz, ancak ruhu orada duruyor.
(HABER MERKEZİ)
