Mustafa Deniz Serter: ‘Amacım ülkemin insanlarının içinde bulunduğu hali gösterme’

Yazar Mustafa Deniz Serter’in üçüncü öykü kitabı ‘Kargadaş’, Parma Kitap etiketiyle yayınlandı. İlk kitabı ‘Sessiz’ ve ikinci kitabı ‘Can Davası’nda olduğu üzere muharrir, bu kitabında da toplumsal meselelere, halkın yaşadığı gerek ekonomik gerekse toplumsal sıkıntılara dikkat çekiyor. Ancak kitaplarında yalnızca problemler yok, kimi hikayelerinde olağan hayatın içindeki bireylerin yaşantılarına da gülümsüyorsunuz. Lakin tam gülümserken, çabucak akabinde gelen hikayeyle karnınıza büyük bir ağrı oturabiliyor. Serter, hikayelerinde anlattığı olayları süslemiyor, olduğu üzere anlatıyor, acıyı da gülümseyeceğiniz hikayeleri de onun kaleminden bu türlü okuyorsunuz. Yazı usulünün daima bu türlü süreceğini söyleyen müellifle, kitabını, gelecek maksatlarını konuştuk; genç müellifler için de tavsiyeler aldık.

İkinci kitabınız ‘Can Davası’nda kasaba ömrünün zorlukları, geçim ezası, her şeye rağmen hayatta kalma eforu vardı. ‘Kargadaş’ isimli üçüncü kitabınız da hem komik hem de hüzünlü hikayelerle dolu. Belirli bir his ya da kanıya odaklanmıyor, şaşırtıyorsunuz. Hikayeleri seçerken bu şuurlu bir tercih miydi?

Kargadaş, Mustafa Deniz Serter, 100 s., Parmak Kitap, 2024

Bilinçli bir tercih olarak isimlendirilebilir. Hikayelerdeki kahramanların ferdi durumunu ortaya koyarken, okuyucuyu genele götürmek istiyorum. Yani ferdî kesitten toplumsal bölüme geçebilme şuurunu taşıyorum. Bir durumu saptayıp, acındırmadan, rastgele bir istikamet ya da hal vermeden olduğu üzere gerçeği göstermeyi hedefliyorum. Bu şuurla bir karakteri ve etrafındakileri, toplumsal bir temele oturtmak büyük ehemmiyet taşıdığı üzere mana da yüklüyor. Şimdiye kadar yazdıklarım ve bundan sonra da yazacaklarım daima bu minvalde ilerleyecek. Kendime ilişkin, gözlemlerimden oluşan bir çemberin içindeyim ve bunun dışına çıkmayı düşünmüyorum.

Öykülerinizi nasıl tanımlarsınız?

Bu hikayeler, toplumsal duyarsızlık ve sağırlığa karşı oluşan birikimlerin yansıması… Bu hikayelerde okuyucu kendinden bir modül bulduğunda, zorlukların, geçim kasvetinin, çaresizliğin ortağı olacaktır. Böylece bilinçaltına yerleşen karakter, durum ve olay, temel manasını kaybetmiyor. Bunu meydana getiren nedenleri göz önüne seriyor ve silik kalmıyor. Her hikayede öteki öbür nedenler-sonuçlar vermeye çalışıyorum. Okuyucuların üzüleceğini, moralinin bozulacağını düşünmüyorum. İnsan, her şeyi yenebilir. Bu hayat, zannettiğimiz kadar makus değil. Ve tüm çaresizlerin sesi, sık sık kulaklarımda çınlıyor.

‘PES ETMEK HİÇBİR CANLININ TABİATINDA YOK!’

Kitabın ismi çocuk ile karganın arkadaşlığını anlattığınız hikayeden geliyor. İçinde çok öteki hikayeler de varken bu hikayeyi seçme nedeniniz neydi?

Bu hikayenin üzerinde çok durdum. Her insan içinde kesinlikle huzursuzluk barındırır ve bu huzursuzluk bir köşede kendine yer edinir. Bu durumu kısmen de olsa atmak, tahminen de içinden büsbütün defetmek ister. Fakat ortadan vakit geçer ve yeniden çeşitli badirelerle baş başa kalır. İnsan devalar aramalı. Pes etmek ve yılmak hiçbir canlının tabiatında yok! Kargadaş hikayesinde kolay ancak kolay olmayan bir karışıklıklık durumu hâkim oldu. İç ve dış etmenlerden kurtulmaya çalışan bir karakter var. Uzun vakitten beri biriktirdiği neden-sonuç karmaşasında boğuluyor ve çıkış yolu arıyor. Aslında ömürde rastgele bir olay değil, kelam konusu bu olayı meydana getiren sebepler büyük değer taşıyor. İşte burada birinci bakış ile son bakış ortasındaki derin uçurumun farkı karaktere yansıyor. İnsanlardan bıkan, onlara kaygısını anlatamayan kahraman, bir kargadan medet umuyor ve artık alakasını ona nazaran şekillendirip istikamet verecek hale geliyor. İçimden geldiği üzere yazdığım için kitabın ismi da hikayenin ismini aldı.

‘TOPLUMDAKİ GERÇEKLİĞİN FARKINA VARMALIYIZ’

Kitaptaki hüzünlü hikayeler üçüncü sayfa haberlerinin art planı üzere. Üçüncü sayfa haberlerinden yararlandınız mı hiç?

Ne yazık ki, Türkiye’de nüfusun büyük çoğunluğunun yaşadığı hayat, üçüncü sayfa haberlerini aratmıyor. Maalesef 7’den 77’ye herkeste karamsarlık ve çaresizlik var. Her geçen yıl, bir evvelkini aratıyor ve trajikomik ki sabır üstüne sabır isteniyor. Birbirinden farksız, tekdüze sürüp giden günler, insanların umudunu sömürüyor. Hüzünlü, mutsuz, kederli, bir yerden bir yere yetişmenin telaşı içinde koşuşturan insanların yüzleriyle tanışıyoruz çabucak hemen her gün kalabalık caddelerde. Kırsal kesimde de birebir durum var. Bu müşahede ve capcanlı manzaralar karşısında gazetelerin üçüncü sayfalarından yararlanmaya gerek duymuyorum. Zira o hayatlara sıradan bir caddede yürürken bile denk geliyoruz. Gayem ülkemin, memleketimin, insanların içinde bulunduğu hali hikaye yoluyla göstermek. Güç günlerin dayanılmaz sorun ve çaresizliği her geçen gün daha da artıyor. Bu ülkede yaşayan hiçbir birey yokluğa, yoksulluğa susamamalı ve susmamalı. Üçüncü sayfa haberlerinin kaynağını oluşturan bu durumlar, umarım gelecekte yerini ikinci sayfanın ışıltılı hayatlarına bırakır.

‘YAŞADIĞIMIZ DEVRİ ELEŞTİRMEK BOYNUMUZUN BORCU!’

Ekonomiden dem vuran hikayeleriniz de var. Öykücüler toplumdaki olaylardan etkilenen beşerler. Bir muharrir olarak iktisadın size, kahramanlarınıza, okuyucunuza tesiri için ne söylemek istersiniz?

Toplumdaki gerçekliğin farkına varmalıyız. Memleketin çocukları, gençleri, öğretmenleri, hekimleri, mühendisleri diğer ülkelere gitme hayali kuruyor, diğer insanların hayatlarına özeniyorsa, burada herkes kendini sorgulamalıdır. Geleceğimizi güzelleştirmek istiyorsak şayet, her türlü aldatmacalardan, yozluktan ve gereksizliklerden arınmak zorundayız. Bocalama yahut kararsız kalma lüksümüz yok. Edebiyat da bir yere kadar. Hikayelerden, kıssalardan, romanlardan, tiyatrodan ya da sinemadan okuyucu ve izleyiciler ne kadar etkilenir? Üretici yanımız köreltilmediği sürece yanlışın karşısında hakikat, berbatın karşısında yeterli olmaya devam etmeliyiz. Hikayelerdeki kahramanlarım hayattan kopmayan, içinde bulunduğu şartı kabullenmeyen karakterlerden oluşuyor. Alın teriyle parasını kazanıyor fakat yeniden de aç ve açıkta kalıyor. İşte bu durum çok tanıdık geliyor. Yaşadığımız periyodun eleştirisini yapmak, bir şeylere dikkat çekmek ve bunu edebi yolla yansıtmak, boynumuzun borcu olmalı.

‘YENİ MUHARRİRLER BIKMADAN KARARLILIKLA İLERLEMELİ!’

Üç hikaye kitabınız var. Son periyotta kitabının yayınlanmasını isteyen yetenekli müelliflerin işi, malum ekonomik şartlar nedeniyle de uygunca zorlaştı. Sizin yeni müelliflere tavsiyeniz ne olur?

Yazma merakı, önyargının ve kişilik ispatının önüne geçmeli. Birinci başta yazdıklarınız kendinize hafif ya da kolay gelebilir lakin yazdıkça lisan ustalaşır. Akıl çalıştıkça, her türlü yapıtı beşerlerle buluşturmak bir formda mümkün oluyor. Daima hareket ve değişim halinde olan dünyada bir müellifin düşündüğünü, gördüğünü yazması ve sonrasında ise bunu okuyuculara ulaştırması gurur veriyor. Her sabah yaşamaya yine başlıyoruz. Ülkemizin içinde bulunduğu durum, tüm kısımları etkiliyor. Muharrirler için, ‘hayatta çokça materyal var’ derler. ‘Malzeme’ sözünü sevmiyorum. Onun yerine ‘kaynak’ demek daha optimist geliyor. Hiçbir hayat, materyal olarak görülmemelidir. Zira hayatın getirdiği tecrübeleri ve deneyleri bir bütün halinde kâğıda döküyor, insanlara ulaştırıyorsunuz. Bu emeğin de bir manası olmalı. Yol göstermek değil, düşündürmeye sevk etmek gaye olmalı. Bugün hayat gitgide zorlaştırılıyorsa, bunun nedenini ekonomik yapıda aramak gerekir. Yeni muharrir arkadaşlara teklifim, cüretlerini kaybetmemeleri istikametinde olacaktır. Parma Kitap Genel Yayın Yönetmeni, Muharrir Zeynep Eşin, “Kalemi bıraksan bile artık o seni bırakmaz” demişti. Gurur verici benim için. Naçizane ben de, bırakmadan ve büyük bir kararlılıkla ilerlemeyi tavsiye ederim. Zorluklara karşın yazmaya devam etmek, yalnızca kendi seslerini değil, toplumun da sesini duyurma yolunda kararlılıkla ilerlemek demektir. Türk edebiyatı bugünkü durumuyla aşikâr bir ticari sömürünün organı haline getiriliyorsa, ekonomik yapıdaki yansımanın paydaşlığı olarak görülebilir.

‘BAŞLIĞINA NAZARAN ÖYKÜLERİM VAR!’

Bulduğum başlığa nazaran hikaye yazdığım da oluyor diyorsunuz. Bu kitapta da oldu mu?

İlk kitabım ‘Sessiz’de, ikinci kitabım ‘Can Davası’nda ve üçüncüsü ‘Kargadaş’ kitabında da oldu. ‘Kuru-Yaş’ ve ‘Büyüyünce Ne Olacaksın?’ hikayelerini başlıklarına nazaran yazdım. Başkalarında ise evvel hikayeyi yazıp, sonra ona uygun başlığı seçtim. Hikaye yazmak, edebiyatın çok farklı bir yolu. Masa başına oturur, saatlerce yazarsınız. Bazen de hiçbir şey yazamazsınız. Okuyucuya direkt anlatmak istediğiniz, süsten uzak, tahminen de çalakalem de olsa bir durum var. Bütün bunları en fazla üç-dört sayfada anlatmak istiyorsunuz. Başlığının da ona nazaran uyumlu olmasına itina gösteriyorsunuz. Başlık ve hikayedeki kurgunun birbirini tamamlamasına ihtimam gösteriyorum. Mesela; hazırlama çalışmalarına devam ettiğim dördüncü kitapta da ‘Takım Elbise’ isimli bir hikayeyi, başlığına nazaran yazıyorum. Hem komik hem hüzünlü bir hikaye olacak.

‘ÖNCE BAŞIMDA YAZIYOR, SONRA KAĞIDA DÖKÜYORUM’

Her muharririn bir yazma disiplini var. Sizin de var mı? Her gün bir şeyler müellif mısınız yoksa hikayenin belirli bir kısmı belirlendiğinde, yazmasam olmaz dediğinizde mi yazmaya karar veriyorsunuz?

Her gün ilaçlarını tertipli içen, sporunu yapan, varsa işine gelip giden bir insanın kararlılığı var. Bu duruma disiplin denir mi bilmiyorum. Aslında kendimi şartlandırmıyorum. Evvel başımda yazıyorum, pazar günleri ise kâğıda döküyorum. Pazar gününün ben de başka bir yeri ve ehemmiyeti var. Herkes dışarıdayken, ben içeride oluyorum. Kent kendi kalabalığında boğulurken, oturup kendi düşlerinde gezinmek ve bunu yazmak keyif veriyor. Nizamlı bir ritme sahip olmaya çalışıyorum. Genel manada yazmaya bir eğilimim kelam konusu. Yanımda not defteri taşıyorum. Her gün kısa kısa notlar alıyorum. Başlığa nazaran hikaye yazdığımı belirtmiştim. Bazen de aldığım bu kısa notlara nazaran hikayeler çıkarabiliyorum. Yazdıklarım, okuyucuya sunduklarım, onları doyurmalı. Bir hikayeyi yazarken, yarım bırakıp öbür bir hikayeyi yazmaya başlıyorum. Lakin evvelkini de yarıda bırakmıyor, kesinlikle tamamlıyorum. Her olayın örgüsü ve kendi içindeki kurgusu değişiyor. El yazmasa bile artık beyin bunu otomatik hatırlatıyor ve ‘Bu oldu! Yazmalısın’ diye uyarıyor. Kararı kendisi alıyor.

‘YENİ KİTAP VE BİR SENARYO YOLDA!’

Yazım biçiminizi siz nasıl tanımlarsınız ve bundan sonraki süreçte edebiyatla ilgili amacınız nedir?

Yazım üslubumu, yalın ancak derin anlatımlarla şekillendirdiğimi düşünüyorum. Şöyle ki, toplumsal bahisleri irdeleyen manalı hikayeler ortaya koymayı hedefliyorum. Yazmak bir çeşit sığınma biçimi. Bir şeyleri anlatmak için yeterli bir seçenek. Stilimi, ‘Olan biteni tüm çıplaklığıyla gözler önüne sermek’ olarak adlandırabilirim. Hangi şartta olursa olsun bir sanatçı, hayata dair bir şeyleri yapıtlarıyla göstermek ve tüm insanlıkla bunu paylaşmak istiyor. Bir düşün, bir umudun akabinde gitmek çok hoş bir his veriyor. Tahminen de hayata bu biçimde tahammül ediyorum. İçimden geldiği üzere, olduğu üzere yazmaya devam ediyorum. Şu an dördüncü hikaye kitabımın üstünde çalışıyorum. ‘Silsile’ ismini verdiğim bu kitapta, ömrü kimi sebeplerden ötürü ıskalayanların hikayelerini farklı farklı biçimde ele alıyorum. Ayrıyeten bir senaryo üzerinde çalışıyorum. Sinema, yani düzgün bir sinema, insanlara gerçeği göstermekte hiç elbet aktif rol oynuyor. Türk edebiyatı için hikaye kitapları üretmeye, yazmaya devam edeceğim.