İSTANBUL – Patron sendikası MESS ile metal iş kolunda faaliyet yürüten Birleşik Metal İş Sendikası’nın uyuşmazlığı sonucunda yaklaşık 2 bin personel greve çıktı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘milli güvenliği bozduğu’ gerekçesiyle yasaklamasına karşın 1 ay boyunca devam eden grev emekçiler lehine sonuçlandı.
Asgari ücretliden emekliye, kamu emekçilerinden metal çalışanlarına kadar Türkiye, tarihinin en büyük fakirleşme dalgasını yaşıyor. TÜİK’in açıkladığı tartışmalı enflasyon oranlarına nazaran yapılan maaş artırımları kamuoyunda tansiyona neden olurken, Birleşik Metal İş Sendikası yüzde 70 artırıma varan toplu kontratlara imza attı. Pekala bu nasıl oldu?
2025 yılı içerisinde temmuz ve eylül aylarında bu defa 5 milyona yakın memur artırım için masaya oturacak. Öte yandan hükümet tarafından uygulamaya koyulan Orta Vadeli Program kapsamında, fiyatların baskılanması öngörülüyor. Türkiye’nin yakın geleceğinde emek hareketini ne bekliyor, hangi adımların kimlerle atılması gerekiyor üzere mevzuları Birleşik Metal İş Sendikası Genel Başkanı Özkan Atar ile konuştuk.
‘OVP İSMİYLE IMF REÇETESİ UYGULANIYOR’
MESS’in düşük artırım, 3 yıllık mukavele ve esnek çalışma uygulamaları dayatmalarına karşı Birleşik Metal İş olarak greve çıktınız. Hali hazırda bir grev hala devam ediyor lakin birçoklarında bir ‘kazanım’ sağladınız. MESS uyuşmazlığı sonucundaki en uzun grevlerden biri yaşandı, bu süreci özel kılan noktalar neler?
1980 sonrasında MESS ile yürüyen toplu iş mukavelelerinde en uzun grevler oldu. Bu grevlerden biri ise erteleme ismi altındaki yasaklardan sonra uygulandı. Dönemsel olarak emekçi hakları açısından da son derece kıymet kazanıyor. Zira grev hakkı olmadığında adil bir toplu kontrattan bahsedemeyiz. Bilhassa son 3 yıl ülkede yüksek enflasyon, emekçilerin alım gücündeki şiddetli düşüş ve gelir dağılımındaki adaletsizlik cumhuriyet tarihinin en büyük oranına ulaşmıştı. Hasebiyle bu periyot verilecek gayret bizler ve emekçiler açısından son derece değerliydi. Bu doğrultuda istediğini alma noktasında çaba edecek bir hazırlık içerisine girmiştik. Hükümet bildiğiniz üzere OVP ismi altında IMF reçetelerini uyguluyor. Özü prestijiyle işçilerin gerçek gelirlerini düşürme ve sermayeye kaynak aktarma programını uyguluyorlar. Bu türlü olunca buradaki pazarlık sürecinin sert geçeceğini öngördüğümüzden yeterli bir hazırlık yapıp, çabamızı bu çerçevede yürüttük.
Ücretler konusunda Türkiye’de bir memnuniyetsizlik var, bunu siz de gözlemliyor musunuz?
Evet. AKP iktidarının ekonomik uygulamaları tüm işçileri bu noktaya getirdi.
‘BASKI ARTACAK’
Sözleşmeler, sokaktan toplumsal medyaya kadar yansıdı ve çok konuşuldu. Metal emekçilerinin iradesi Türkiye’deki işçi kitlelere umut oldu. Minimum fiyat, emekli aylığı ve kamu işçilerine yapılan artırım oranı göz önüne alındığında topyekün bir uğraş sizce mümkün mü?
Evet buna kesinlikle muhtaçlık var. Personel sınıfı açısından çaba yükselecektir. 2025 yılı için geçerli olacak minimum fiyat yüzde 30 oranında arttı. Kamu işçilerine yüzde 11, emeklilere ise yüzde 15 seviyesinde belirlendi. Temmuz ayı itibariyle kamu çalışanı yaklaşık 5 milyon memurun fiyatları belirlenecek, önümüzdeki birkaç ay içerisinde de 700 bin kamu çalışanının toplu kontrat süreci başlayacak. Eylül ayında da yaklaşık 160 bin metal çalışanının MESS ile küme toplu iş mukavele gayreti var. Aslında bizim gayretimiz, 2025 yılı içerisinde işçilerin değerli gayret süreçlerinin çabucak arefesinde gerçekleşti. Bu türlü olunca MESS de bu süreçte çok katı durdu. Hükümet de sürece açık müdahale etti. Toplu mukavelelerde örnek alınacak kazanımlar elde ettik. Grev yasağına ve baskıya karşın.
2024 yılında gerçekleşen enflasyon ve hayat pahalılığının ,2025 fiyat artışlarında telafi edilmeyeceği OVP’de görünüyordu. Sermaye 2025 yılı içerisinde baskıyı artırıp çok daha sıkı durmaya çalışacak, bunu herkesin bilmesi lazım.
Metal personelleri birinci etapta bu katılığa gedik açtı diyebilir misiniz?
Elbette. Üretimden gelen güç kullanılarak kazanımlar sağlandı. Her periyot grev yasaklamalarını yaşıyoruz lakin Çalışanlar artık grev yasaklarını tanımıyor. Bu gelecek çabalar açısından da çok değerli bir hal. Sermaye açısından ‘grev yapılamaz’ algısı ortaya çıkarsa vereceğini de vermez.
MUHALEFETİN GÖREVİ
Aslında personellerin hak araması için şartlar epeyce objektif. Yani Mehmet Şimşek iktisadı, vergi yükü, gelir adaletsizliği tarihi eşikleri aştı. Böylesi bir ortamda muhalefet partileri iktidar karşısında etkisiz bir siyaset izliyor. Toplum da sindirilmiş durumda. Buradan bakınca metal personellerinin iradesi ne anlatıyor?
Her şeyden evvel hak verilmez alınır. Bu sloganın hayatta ne kadar gerçekçi olduğunu gösterdik. Sendikal örgütlenme içinde bulunmadan, gerçekçi bir direngenliği, örgütlü çabayı ortaya koymadan hakların alınamayacağını görmemiz lazım. Genel olarak örgütsüz emekçilerde örgütlenme eğilimlerinin artması değerli. Alışılmış ki her sendika bu çabayı vermiyor. İşbirlikçi sarı sendikalar da var. Çalışanlar gerçek manada sınıf sendikalarında örgütlendiklerinde haklarını alabileceklerini gösterdiler.
Türkiye’nin çok ağır meseleleri var. Ekonomik, kültürel, coğrafik, çalışma ömrü, toplumsal hayat, hak ve özgürlükler açısından ağır problemler var. Meclis’teki ya da Meclis dışındaki muhalif partiler, kitleleri kucaklayarak gelir dağılımındaki adaleti sağlama, toplumsal kaynakların yağmalanmadan, adil halde paylaşılması ve ülkenin geleceği açısından yanlışsız kullanılmasını sağlama noktasında bir etkiyi yaratabilmeyi, halkla kucaklaşma ve kitleselleşmeyi ne yazık ki sağlayamıyor.
Birleşik Metal İş Sendikası Genel Başkanı Özkan Atar. Belki de tarihi bir sorumluk var.
Ülke olarak üretememekten, bedel yaratamamaktan kaynaklı bir sorun yok. Türkiye’de üretim yapılıyor ve iktisat büyüyor. Ürettiği pahalarla ihracatıyla kazanan bir ülkeyiz. Ama ortaya çıkan çıkarın, üretilen pahanın nasıl bölüşüldüğü asıl sorun. Siyasi iktidar gelir dağılımında adaletli paylaşımı uygulamayınca, yerli ve yabancı sermayeyi kayırıp kollayacak siyasetleri şuurlu olarak hayata geçirince, işçilerde şiddetli bir fakirleşme yaşanıyor. Muhalif siyasi partilerin başta bu mevzuya tartı vermesi gerekiyor. Emekçi örgütleriyle, sendikalarla demokrasi ve emek gayreti içerisinde bulunan kitle örgütleriyle güçlü bir birliktelik ve dayanışma içerisinde olunması gerekiyor. Bu dayanışma ortaya koyulmuş olsa işimiz çok daha kolay olur ve sınıfsal olarak da kazanım sağlanır.
GREV YASAKLARI
İttihat ve Terakki hükümeti 1909’da çıkardığı Tatil-i Eşgal Kanunu ve Cemiyetler Kanunu’yla personellerin grev yapmasını engelleyen maddeyi yürürlüğe koymuştu. Cumhuriyet sonrası devirde de çok kere emekçi grevlerinin yasaklanmasına dair kanun ya da fiili uygulamalar yaşanmıştı. 1982 Anayasası’nda grev hakkı temel haklar ortasında sayıldı. Lakin grev hakkının ertelenmesi ve hakkın kullanımının sonlandırılması daima konuşuldu. Emekçi grevinin yasaklanması ya da ertelenmesiyle ilgili en son örneği Birleşik Metal İş’te gördük. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir gece yarısı kararnamesiyle grevlerinizi yasakladı. Bir ülkede neden personel grevi yasaklanır?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bunu bir müddet evvel sermaye örgütlerinin toplantısında söyledi. ‘Biz grevleri sizin faydanız ve menfaatiniz için erteliyoruz’ diyerek açık bir itirafta bulunmuştu. Bu cümlede her şey bâtın. Nasıl ki 12 Eylül sonrasında Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu’nun o dönemki yetkilisinin ‘Artık gülme sırası bizde’ cümlesi neyi söz ediyorsa, Erdoğan’ın sözleri de onu söz ediyor. Bizim verdiğimiz çaba ve kazanımlar, bütün baskılamaların ve yasaklamaların bertaraf edildiğini pratik olarak gösterdi.
‘EMEKÇİ SINIFLARA IŞIK OLACAKTIR’
TÜİK’in resmi datalarının tartışmalı olması, personellerin cebine girecek fiyatı de belirlemede tesirli oluyor. Personellerin yoksulluğunun artması toplumda nasıl bir tansiyon yaratır? En azından sizin emekçilerde gözlemlediğiniz his nedir?
Bu süreç içerisinde elde edilen kazanımlar ve gayretin kararlılıkla sürdürülmesi bütün personel sınıfı açısından kıymetli bir katkı oluşturdu. İşçi sınıfların bu yoldan gitmesinde direnişimiz ışık olacaktır. Metal iş kolunun dışındaki sınıf uğraşının toplu kontratlarına de katkısı olacaktır.
Sendikalar bu sürece ne derece önderlik edebilecek?
‘Sermaye yanlısı, emek düşmanı uygulamalara karşı, siyasi iktidarın karşısında hamasetle durulabilecek mi?’ bu kıymetli bir soru.
Duramazsa.
OVP halkı ezmeye devam eder.
Sendikalara karşı öfke büyümez mi?
Büyür. Emekçiler şuna hazırlanmalı, her şeyi sendikayı bırakırlarsa (özellikle sermaye ve siyasi iktidarın yörüngesinden çıkamayan sendikalar için söylüyorum) kaybederler. Tabanda sınıfsal bir örgütlülük içerisinde olunması gerekir. Bu süreçte MESS’e karşı, grevlerle dayanışma için 30 bin üyemizle birlikte yaklaşık 140’a yakın fabrikada dayanışma hareketleri hayata geçirildi. Sendikamızın üyeleri, güçlü bir dayanışma gösterip topyekün bir gayret verdi. Kazanımlar tekil örnekler olmaktansa, sınıfın kazanımı haline dönüştü.
‘SERMAYENİN SALDIRISI DEVAM EDECEK’
Daha çetin bir süreç kapıda üzere görünüyor.
Sermayenin saldırısı devam edecek. Personel sınıfı başta olmak üzere tüm işçiler, kendi örgütlülük güçlerini ve çabalarını bu zorluklara nazaran göstermekle mükellefler. Bu türlü olmadığı taktirde, sermaye saldırısı daha da artacaktır.
Aslında birleşik bir emekçi çabasından bahsediyorsunuz değil mi?
Tabii kesinlikle. Emekçi örgütlerine, emek örgütlerine baktığımızda siyasi iktidara karşı demokratik tenkit yoluyla, basın aracılığıyla, kamuoyu yaratmakla sermayenin ve sermaye hükümetinin akınlarının durdurulamayacağını herkesin bilmesi gerekiyor. Buna karşı uğraş edilecekse kitlesel, birleşik bir gayret, genel grev de dahil olmak üzere her şey tartışılmalı ve hazırlıkların bu ölçüde yapılması gerektiğinin altını çizmek isterim.
