Dünya Sıhhat Örgütü’nün 11 Mart 2020’de ‘pandemi’ ilan ettiği Covid-19, “Uluslararası Halk Sıhhati Acil Durumu” sınıfından 2023’te çıkarıldı. Lakin hastalık nedeniyle can kayıpları devam ediyor.
İLK VAKALAR
Covid-19’un birinci hadiseleri, 2019’un sonunda Çin’in Hubey eyaletinin Vuhan kentinde o günlerde sebebi bilinmeyen gizemli teneffüs yolu rahatsızlığı şikayetiyle birinci hastaların hastanelere başvurmasıyla görülmeye başlandı. 2020’nin başında ise bu hastalıktan birinci vefat kayıtlara geçti.
İlk sefer Vuhan’da deniz eserleri besin pazarını ziyaret eden bireylerde görülen hastalığa, yarasalarda bulunan bir beta koronavirüsün mutasyona uğramış hali olduğu kestirim edilen, daha evvel bilinmeyen tıptaki bir koronavirüsün sebep olduğu anlaşıldı.
DÜNYAYA YAYILDI
Çin dışındaki birinci olay 13 Ocak 2020’de Tayland’da görülürken, salgın iki gün sonra Japonya’ya, yaklaşık bir hafta sonra ise ABD’ye sıçradı.
Daha sonraki olay Vuhan’a seyahat eden 3 Fransız vatandaşta görüldü. Hastalığın Avrupa’ya, daha sonra Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE), Mısır’a ve nihayetinde Afrika’nın geneline görülmesiyle Covid-19 dünyada yayıldı.
DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, “SARS-CoV-2” virüsünün yol açtığı Covid-19 olaylarının global tasa uyandırmasının akabinde 30 Ocak 2020’de “Uluslararası Halk Sıhhati Acil Durumu” ilan ettiğini duyurdu.
DSÖ, 11 Şubat 2020’de yaptığı açıklamada, salgının isminin “COVID-19” (Coronavirus Disease 2019) olarak değiştirildiğini açıkladı.
11 MART 2020’DE “PANDEMİ” İLAN EDİLDİ
Vaka ve ölen sayılarındaki artışın kritik seviyeye ulaşması üzerine DSÖ, 11 Mart 2020’de Covid-19 salgınını “küresel pandemi” ilan ettiğini bildirirken, bugün birebir vakitte Türkiye’de birinci olay tespit edildi. Tarihler 4 Mart 2020’yi gösterdiğinde olay sayısı 1 milyonu aştı.
‘EVDE KALIN’ ÇAĞRILARI
Sebebi anlaşılamayan “solunum rahatsızlığı” şikayetiyle birinci hastanın 17 Kasım 2019’da hastaneye başvurmasının üstünden 100 gün geçmesinin akabinde DSÖ, insanlara “evde kalın” davetinde bulundu.
Bu müddet zarfında salgının yayılmasını engellemeye yönelik uygulanan önlemler kapsamında birçok ülkede, kamuya açık alanlarda maske kullanımı mecburî hale getirildi. İş yerleri ve okullarda “yüz yüze” faaliyetler askıya alınarak “çevrim içi” tekniklere başvuruldu.
DSÖ, 5 Haziran 2020’de maske kullanımına ait yayımladığı raporda, hükümetlerin halka açık alanlarda cerrahi maske kullanımını teşvik etmesi istikametinde davette bulundu.
Tedbirler kapsamındaki “kapanmalar”, ekonomik, toplumsal, siyasi ve ruhsal boyutlarda toplumları ve insan ilgilerini olumsuz etkiledi.
Başta DSÖ olmak üzere birden fazla hükümet, vatandaşlarını “hijyen, toplumsal aralık, maske ve karantina” üzere değerlerin alınması gerektiği istikametinde teşvik etti. Hastalığın görüldüğü bireylerle temas edenlere, meskenlerinde en az 14 ile 21 gün kalmalarını gerektirecek karantina uygulaması benimsendi.
MUTASYON VE VARYANTLAR
2020’nin sonunda Kovid-19’un dünyaya yayılması sonucu geçirdiği mutasyonlar yeni varyantların ortaya çıkmasına yol açtı.
DSÖ, oluşan varyantları, virüsün bulaşıcılığını, yayılma riskini, öldürücülüğünü, hastalık belirtilerinin değişip değişmediğini ölçmek için “Endişe Verici Varyant” (VOC) ve “İzlenmesi Gereken Varyant” (VOI) olarak iki sınıfta inceledi.
“Alfa” ismi verilen, İngiltere’de Eylül 2020’de tespit edilen varyantın yanı sıra Güney Afrika’da Beta, Brezilya’da Gama ve Hindistan’da Delta, tekrar Güney Afrika’da görülen Omicron varyantları, DSÖ’nün “Endişe Verici Varyant” (VOC) listesinde yer aldı.
AŞILAR
Covid-19’a karşı bağışıklık geliştirmek emeliyle yürütülen aşı çalışmaları sürat kesmeden birinci sonuçlarını vermeye başladı.
İngiltere İlaç ve Sıhhat Eserleri Düzenleme Kurumunun (MHRA), 2 Aralık 2020’de ABD’li ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in geliştirdiği potansiyel Kovid-19 aşısının yaygın kullanımına onay vermesiyle BioNTech/Pfizer aşısı, “dünyada tescillenen birinci Kovid-19 aşısı” oldu.
Diğer aşı çalışmalarının da 2021 yılında olumlu sonuçlanmasıyla salgınla çabada aşılar devreye girdi. Bu süreçte kademeli olarak “normal hayata” dönüş başladı.
Avrupa Birliğinin (AB) ilaç düzenleyicisi Avrupa İlaç Ajansı (EMA), Pfizer’in Kasım 2021’de geliştirdiği “Paxlovid” isimli antiviral ilacın şartlı pazar onayı müracaatının kabul gördüğünü belirtti. Böylelikle Paxlovid, AB’de Covid-19 tedavisinde ağızdan alınarak kullanılan birinci onaylanmış ilaç oldu.
Kişinin virüsü taşımadığının göstergesi olan “negatif PCR testinin”, seyahat ederken ya da toplumsal etkinliklere katılırken gösterilmesi birçok ülkede zarurî hale geldi.
2022’nin ortalarına gerçek salgına ait kıymetlerin gevşetilmesi kapsamında maske ve PCR testi zaruriliği kaldırılmaya başlandı. Mevt ve hadise sayılarında düşüş görüldü.
DSÖ, 5 Mayıs 2023’te Kovid-19 salgınını “Uluslararası Halk Sıhhati Acil Durumu” sınıfından çıkardı.
GÜNCEL DURUM
DSÖ bilgilerine nazaran, dünya genelinde Covid-19 kaynaklı ölümlerin sayısı 7 milyonu geçti, bu ölümlerin yaklaşık 3 milyonu Amerika kıtası, 2 milyondan fazlası Avrupa genelinde tespit edildi.
AA’nın haberine nazaran salgın kaynaklı ölümlerin en çok görüldüğü ülkeler ortasında ABD birinci sırada yer alırken, onu sırasıyla Brezilya, Hindistan ve Rusya takip etti.
Bu yıl bile tesirini göstermeye devam eden salgın nedeniyle geçen hafta 517 kişi, şubat ayında ise 3 bin 73 kişi hayatını kaybetti.
Dünya genelinde 13 milyarı aşkın doz aşının yapıldığı kayıtlara geçti.
Şu an dünyada 94 bini aşkın kişi Kovid-19’la gayret ederken, hastalığın görüldüğü birinci tarihten itibaren kayıtlara geçen toplam olay sayısı 777 milyonu aştı.
(ANADOLU AJANSI)
