Anne baba hengameleri, düşük gelen matematik notları, sevilmeyen vücut eğitimi dersleri, yalnızlık, hüzün, hayal kırıklıkları, değersizlik duyguları…
Çocukların küçük omuzlarında biriken ve farkında olmadan kocaman tartılara dönüşen bu yükler hepimiz için tanıdık, değil mi? Birinci arkadaşlarımız, çocukluk anılarımız, kişiliğimizin ve tahminen de geleceğimizin temel taşlarını oluştururken; bu periyotta yaşanan zorluklar ve bilhassa de zorbalık, dünyanın her yerinde olduğu üzere ülkemizde de okul çağı çocukları için en çok tartışılan mevzulardan biri. Dışlanmak, değersizleştirilmek ya da zorbalığa uğramak, bir çocuğun ruhunda derin izler bırakabilir. Fakat, bu türlü durumlarla başa çıkabilmek ve kendi duygusal sonlarını inançla çizebilmek için dayanak almanın ne kadar değerli olduğunu unutmamak gerekiyor. İşte tam da bu noktada, İspanyol müellif Lyona ile illüstratör Marc Torrent Barceló’nun bir ortaya gelerek yarattığı Sırt Çantaları, içindeki güçlü iletilerle dikkat çekiyor. Çevirisini Burçe Kaya’nın üstlendiği ve geçtiğimiz aylarda Eksik Modül Çocuk Yayınları tarafından yayımlanan bu kitap, çocukların ve ebeveynlerin dünyasına derin bir dokunuş yapmayı başarıyor. Kocaman bir sırt çantası taşıyan, gözlüklü bir kız çocuğunun yer aldığı kitap kapağı, tüm sempatikliğiyle yüzümüze bir gülümseme kondururken; kitabın ana kahramanı Lis’in öyküsü yüreğimizi burkuyor.
Sırt Çantaları, Lyona Ivanova, Resimleyen: Marc Torrent Barceló, Çeviren: Burçe Kaya, 44 sayfa, Eksik Modül Çocuk Yayınları, 2024 Lis’in öyküsü, tanıdık bir sessizlikle başlıyor. Annesi, babası, küçük kardeşi ve büyükannesiyle birebir meskeni paylaşan Lis, konutta hiç bitmeyen bir telaşın tam ortasında, kendi varlığını arıyor. Kardeşi şimdi çok küçük olduğu için annesi daima onunla ilgilenmek zorunda kalıyor, babası ve babaannesi ise mesken işlerine yetişmenin sıkıntısında. Tüm bu koşturmacanın ortasında Lis, kendi başına kalmaya, odasında sessiz saatler geçirmeye mahkûm. Fakat bu yalnızlık Lis’i hareketsiz bırakmıyor. Her sabah okula giderken çantasını itinayla hazırlıyor. Oyuncaklar, kitaplar, ip atlama ipi, su matarası… Lakin Lis, yalnızca kendi muhtaçlıklarını değil, arkadaşlarının da isteklerini düşünüyor. Rudy, Cata ve Sofi üzere arkadaşları, ondan daima bir şeyler istiyor, eşyalarını hoyratça kullanıyor. Lis’in sırt çantası, her gün daha da ağırlaşıyor. Bir okul seyahatinde işler yeterlice denetimden çıkıyor. Rudy, Cata ve Sofi, Lis’in öğlen yemeğini yiyip, su matarasındaki suyu da onun üstüne döküyor. Karnı aç, üstü ıslak halde tüm bunlara sessizce katlanan Lis, öğretmeni ona ne olduğunu sorduğunda hiçbir şey söylemiyor. Küçük bir çocuğun bu kadar ağır bir sessizlikle hislerini saklaması ne kadar tanıdık bir çığlık, değil mi?
Bu duruma kayıtsız kalmayan sınıf arkadaşı Gael, Lis’e yardım etmeyi teklif ediyor. Fakat, devasa boyutlara ulaşmış sırt çantası Lis’i neredeyse ezecek kadar ağırlaşmışken, Lis bu yardımı geri çeviriyor. Sırf fizikî bir çantadan değil, meskendeki ilgisizlikten, hayal kırıklıklarından ve hissettiği değersizlikten oluşan görünmez bir yükten de bahsediyoruz aslında. Tam da bu noktada Martina devreye giriyor. Rudy, Cata ve Sofi’nin tavırlarına daha fazla sessiz kalamayan Martina, Lis’in çantasını hafifletmek için bir tahlil öneriyor: Çantadaki gereksiz eşyaları boşaltmak. Bu kolay üzere görünen teklif, büyük bir değişimin birinci adımı oluyor. Lis, çantasından sadece oyuncaklarını ve kitaplarını değil, içinde biriktirdiği yalnızlığı, üzüntüyü ve hayal kırıklıklarını da çıkarmaya başlıyor.
BU KİTAP, HERKES İÇİN BİR HAFİFLEME HİKÂYESİ
Lis çantasını boşalttıkça ferahlıyor, hafifliyor. Onu izleyen arkadaşları da kendi çantalarını boşaltmaya başlıyor. Matematik notlarının tartısı, vücut eğitimi dersine duyulan nefret, yalnızlık, ıstırap, hayal kırıklıkları… Çocuklar, üzerlerinde taşımamaları gereken bu yüklerden bir bir kurtuluyor. En son sıra Rudy, Cata ve Sofi’ye geliyor. Onların zorbalıklarının ve dalgacılıklarının arkasında da görünmeyen yükler olduğu ortaya çıkıyor. Kendi yüklerinden kurtulduklarında, herkesin içine sıkışıp kaldığı yük yerini hafifliğe ve mutluluğa bırakıyor. Günün sonunda tüm çocuklar, kendilerine ilişkin olmayan yüklerden arınmış, hafiflemiş ve birbirlerine sarılmış olarak okuldan çıkıyorlar.
Sırt Çantaları, sadece çocukların değil, ebeveynlerin de taşıdığı görünmez yükleri fark etmeleri için güçlü bir rehber. Lis’in kıssası, çocukların ismini koyamadıkları fakat içlerini ezen hislerle nasıl baş edebileceklerine dair bir yol haritası sunuyor. Ebeveynlere ise farkında olmadan çocuklarına yükledikleri tartıları görme ve bu yüklerden kurtulma fırsatı tanıyor. Bu kitap, herkes için bir hafifleme öyküsü.
