Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2021’in nisan ayında Marmara Denizi’nde görünür hale gelen müsilajın hazırlanan hareket planıyla denizden temizlendiğini açıklamıştı. Denizdeki kirlilik yükünün azaltılmamasıyla müsilaj, havaların ısınmasını beklemeden tekrar yüzeyde görünür hale geldi.
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, yaptığı dalışlarda Marmara Denizi’nin her 30 metresinde örümcek ağı üzere müsilajın olduğunu, ilkbahar aylarında 2021’de olduğu üzere ağır bir müsilaj örtüsünün yüzeye çıkacağını söylüyor.
Sarı, Marmara Denizi etrafında bulunan 7 ilin kirliliğe ortak olduğunu belirterek, belediyelerin yanı sıra özel kesimdeki atık su arıtma tesislerinin de tam kapasiteyle çalıştırılması gerektiğine dikkat çekiyor.
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı ‘ÖZEL DAL 1 LİTRE ATIĞI BİLE ARITMADAN DEŞARJ ETMEMELİ’
Marmara Denizi Hareket Planı’nda da atık su arıtma tesislerinin tamamının ileri biyolojik arıtma tesisine dönüştürülmesi hedefleniyor. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Marmara Bölgesi’ndeki birtakım belediyelere atık suların deşarjı nedeniyle cezalar kesilmişti. Başka taraftan Marmara Deniz Havzası’nda bulunan 55 organize sanayi bölgesinin 45’inde atık su arıtma tesisi bulunuyor.
Mudanya’da birkaç gün çekilen fotoğrafta kıyıdaki ağır müsilaj görülebiliyor. Sarı, denizdeki müsilajın kirlilik nedeniyle oluştuğunu, bu kirliliğin oluşmasında yalnızca belediyeler değil, özel dal, belediyeler ve vatandaşlar olarak herkesin sorumluluğunun olduğunu belirtiyor. Sarı, kirliliğin azaltılması için aktif bir kontrol sisteminin geliştirilmesi ve uygulanması gerektiğine vurgu yaparak, şöyle konuşuyor: “Belediyeler çalışmayan arıtma tesisi var ise bunları çalışır hale getirmeli. Bütün arıtma tesislerinin ileri biyolojik arıtmaya dönüşmesi gerekiyor. Özel dal 1 litre atığı bile arıtmadan denize yahut dereye deşarj etmemeli. Zira özel dal kuruluşlarının hepsi ruhsatlarında etrafa ziyan vermeyeceklerini taahhüt ettiler. Kontrollerle bu taahhütlerini yerine getirmelerini sağlamamız gerekiyor.”
Marmara Denizi’nin tabanında ağır bir müsilaj katmanı bulunuyor. ‘DENİZ CANLILARININ ÜSTÜ BATTANİYE ÜZERE MÜSİLAJLA ÖRTÜLÜ’
Marmara Denizi’nin etrafında yaşayan 25 milyon insanın atığının en düzgün ihtimalle yarısının arıtıldığını lisana getiren Sarı, “Geri kalan yarısı hiç arıtılmadan denize gidiyor. Kim günahsız? 7 vilayet, 25 milyon insan olarak bundan sorumluyuz. Özel kesim, istihdam sağlıyor, ihracat yapıyor fakat bunun bedelini deniz ödememeli. Bunu tabiata, etrafa, denize ziyan vermeden yapmalı. Aslında ruhsatını alırken taahhüt etti” diyor.
Denizin kirlilik yükünün azaltılmasında merkezi ve lokal idareler, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, vatandaşlar olarak iş birliğine muhtaçlık olduğunu tabir eden Sarı, “Konuştuğumuz vakit bütün belediyeler işlerini harika yapıyor, özel kesim bir gram bile atığı denize atmıyor, kontroller kusursuz yapılıyor. Kağıt üzerinde her şey kusursuz. Ancak ben denize daldığımda şu anda yüzeyden 30 metre derinliğe kadar 11 bin 350 metrekarelik Marmara Denizi’nin yüzey alanının her 30 metresinde örümcek ağı üzere her yerde müsilaj görüyorum. Üzerleri müsilajla battaniye üzere örtülmeye başlanan canlılar nefes almakta ve beslenmekte zorluk yaşıyor. Müsilajla kaplanan deniz çayırları, fotosentez yapamadıkları için tehlike altında. Şayet hepimiz işimizi kusursuz yapıyorsak bu müsilaj niçin var? Muhakkak ki hepimiz işimizi düzgün yapmıyoruz” diye konuşuyor.
‘EVSEL ATIKLARIN ARITILMASINDA 3 YILDAKİ İLERLEME YÜZDE 0,7’
Marmara Denizi Bütünleşik Planı’nda bakanlığın, 7 ilin belediye liderleri ve valilerin imzaları bulunuyor. Sarı, bir vatandaş olarak imzası olan bütün kurumlardan sorumluluklarını yerini getirmesini istediğini ve beklediğini belirtiyor. Planda 22 hususun 14’ü, Marmara Denizi’ne atık yükünün azaltılmasıyla ilgili.
Sarı, evsel atıklarla ilgili ilerlemeyi şöyle aktarıyor: “Evsel atıkların 2021 yılında yüzde 51’ini arıtıyormuşuz, şu anda yüzde 51,7’sini arıtır olmuşuz. 3 yıl içerisindeki ilerleme yüzde 0,7 kadar. Yüzde 1 bile değil. Bunun sorumlularına, neden olanlara hiçbir şey demeyecek miyiz? Hareket planına imza atanlar demek ki, tahlil için imza attılar. O vakit bu imzanın gereğini yerine getirsinler.”
Sarı, Nilüfer Çayı’nın içinde su yerine artık atık bulunduğunu vurguluyor. ‘AKARSULARIN TAMAMI ATIK KANALINA DÖNÜŞMÜŞ’
Marmara Denizi’ne dökülen 200’den fazla akarsuyun büyük kısmının sanayi atıkları nedeniyle atık kanalına dönüştüğünü vurgulayan Sarı, örnek olarak Nilüfer Çayı, Gönen Çayı, Harami Dere, Kurbağalı Dere, Ergene, Biga Çayı, Çanakkale Çayı’nı sayıyor.
“Ne kadar akarsu varsa tamamına yakını zehir taşır hale gelmiş” diyen Sarı, Bursa’da bulunan Nilüfer Çayı’nın nasıl kirletildiğini şöyle anlatıyor: “Nilüfer Çayı, Bursa kent merkezine girmeden evvel içme suyu kalitesinde. Kentin girişinde yaz aylarında ölçtüğüm oksijen ölçüsü 16 miligram litre. Birinci sınıf, içme kalitesinde su demek bu. 30 kilometre kentin içerisinde cins atıyor. Kentin çıkışında Balat Köprüsü’nde tekrar ölçtüğümde 0,14 miligram litre oksijen. Oksijen kalmıyor. Simsiyah bir sıvı akıyor. Su yok şu anda Nilüfer Çayı’nda. Büsbütün bir atık kanalı haline gelmiş durumda. Kim getiriyor? Özel kesim ruhsatını alırken taahhüt etti lakin atıklarını salıyor. Nilüfer Çayı’ndaki atıklar yüzde 90 oranında endüstriden gidiyor. Düzgün çalışmayan arıtma tesisleri, kaçak deşarjlar, kapasitesi yetersiz bypass borusuyla atık salan tesisler var. Bu sanayi atıklarını kontrol yaparak durduracağız. Maddedeki sorumluluğu olanlar bunu denetleyecekler. Ne Nilüfer Çayı’nın ne Biga Çayı’nın bir atık kanalı muamelesi görmesini kabul etmiyoruz. Hiç kimse ‘üretim yapıyorum, istihdam sağlıyorum’ diye çevreyi, denizi, dereyi kirletme hakkına sahip değil.”
Sarı, Marmara Denizi’ndeki oksijen düzeyinin yıllar içinde nasıl azaldığına dair grafik paylaştı. ‘2021’DE YAŞANAN MÜSİLAJ FELAKETİ TEKRAR YAŞANABİLİR’
İlkbaharda deniz suyu sıcaklıklarının yükselmesiyle müsilajın tekrar yüzeye çıkacağını belirten Sarı, 2021’de yaşanan müsilaj felaketinin tekrar yaşanabileceği ihtarında bulunuyor: “Yarından tezi yok, arıtma tesislerini çalıştıralım. Endüstrinin derelere, ırmaklara saldığı zehirleri durduralım. OSB’lerin çalışmayan arıtma tesislerini çalışır hale getirelim. Merkezi, mahallî idare, sivil toplum kuruluşları, Marmara’nın etrafında yaşayan insanlar olarak iş birliği yapalım, daima birlikte denizimizi kurtaralım. Bütün denizler birbirine bağlı olduğu için sonuçları itibariyle buradaki meseleler memleketler arası sorumluluk haline gelebilir.”
