Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2024’e ait istatistiklerini açıkladı. AİHM datalarına nazaran 2024’te aleyhinde en fazla dava başvurusu bulunan ülke Türkiye.
BBC Türkçe’den İnanç Özalp’in haberine nazaran, AİHM’e, 47 Avrupa ülkesinden yapılan şikayetlerin toplamı 60 bin 350 oldu. Bunların yüzde 35,8’i Türkiye kaynaklı hak ihlali argümanlarından oluşuyor. Bu da karar bekleyen 21 bin 600 dava başvurusu manasına geliyor. Türkiye, bu sayıyla öteki ülkelerin açık orta önünde yer aldı. Türkiye’yi 8 bin 150 müracaatla Avrupa Kurulu’ndan ayrılan Rusya ve 7 bin 700 dava müracaatıyla Ukrayna izliyor. Geri kalan 44 ülkenin müracaatlarının toplamı ise 22 bin 900 seviyesinde. Türkiye 2023’te de birinci sırada yer almıştı. Bununla birlikte, 2023 yılındaki sayı geçtiğimiz yıla oranla daha yüksekti.
15 TEMMUZ DEĞERLİ YER TUTUYOR
Türkiye aleyhindeki müracaatların içeriğine bakıldığında büyük çoğunluğunun 15 Temmuz 2016 tarihindeki darbe teşebbüsüyle ilişkili olduğu görülüyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu bahisle bağlantılı müracaatları Türkiye’ye kümeler halinde bildirim etmeyi sürdürüyor. Bu müracaatların sayısı net olarak açıklanmasa da yetkililer Türkiye hakkındaki müracaatların yüzde 80’inden fazlasını oluşturduğuna dikkat çekiyor.
73 KARARIN 67’SİNDE EN AZ BİR İHLAL
Strasbourg’da AİHM Başkanı Marko Bosnjak’ın paylaştığı bilgilere nazaran AİHM 2024’te 1102 karar açıkladı. Bunlardan 73’ü Türkiye’yle ilgili. Türkiye bu sayıyla 2024’te hakkında en fazla karar açıklanan üçüncü ülke oldu. Birinci sırada 302 kararla Rusya, ikinci sırada ise 158 kararla Ukrayna yer aldı. Türkiye hakkında açıklanan 73 karardan 67’sinde Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (AİHS) en az bir unsurunun ihlal edildiği tespit edildi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye’ye karşı açılan beş davada ihlal tespitinde bulmazken, bir davada dostça tahlile gidildi.
ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK BİRİNCİ SIRADA
Açıklanan kararlara bakıldığında en fazla ihlale mukavelenin özgürlük ve güvenlik hakkını garanti altına alan 5’inci hususunda rastlanıyor. AİHM, 19 davada bu unsurun ihlal edildiğine hükmetti. Özgürlük ve güvenlikle ilgili ihlalleri mukavelenin söz özgürlüğüne ait 10’uncu hususu izledi. Üçüncü sırada ise 14 ihlalle insan hakları kontratının adil yargılanma hakkını düzenleyen 6’ncı unsuruna ait ihlaller yer aldı.
Türkiye’nin insan hakları kontratının ihlaline ait sıralaması 2023’te 2024’dekinden farklıydı. 2023 istatistiklerinde adil yargılanma (17) birinci sırada yer alırken, özgürlük ve güvenlik (16) ile toplantı ve dernek kurma özgürlüğü (16) ikinci sırada yer aldı. Özel ve aile hayatına hürmet (15) ise üçüncü sırada yer almıştı. AİHM’nin 2024’te hiç karar açıklamadığı ülkeler Andorra, Estonya, İrlanda ve Liechtenstein oldu.
Mahkemenin hakkında karar açıklayıp da insan hakları mukavelesinin ihlal edilmediğine hükmettiği ülkeler ise Finlandiya, İsveç ve San Marino oldu.
TÜRKİYE GÜNDEMDE OLMAYA DEVAM EDECEK
Türkiye’yle ilgili dava ve müracaatların AİHS’nin 75’inci yılının kutlanacağı bu yıl da AİHM’in gündeminde yüklü bir yer tutmasına kesin gözüyle bakılıyor.
15 Temmuz irtibatlı evraklara ait AİHM süreci devam edecek. AİHM’in temyiz organı olarak misyon yapan 17 yargıçlı Büyük Daire’nin bu evraklar açısından emsal oluşturma potansiyeli içeren bir davada karar açıklaması bekleniyor.
3 KRİTİK DAVADA KARAR ETABINA GELİNDİ
PKK lideri Abdullah Öcalan’ın İmralı’daki tecrit şartlarına ait Türkiye aleyhine yaptığı müracaatta da yıl içinde karar bekleniyor. Kararın tam olarak ne vakit açıklanacağı ise şu evrede net değil. Uzun müddettir AİHM’in gündeminde olan ve mahkeme ile Türkiye ortasında sorun yaratan iki davada da yıl içinde karar açıklanması öngörülüyor.
Bunlardan birincisi Seyahat Davası bağlamında 2017’de tutuklanan, AİHM’in beraat ve tahliye kararlarına karşın tutukluluk hali süren ve hakkında ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası bulunan Osman Kavala’yla ilgili. İkincisi ise tekrar AİHM kararına karşın tutukluluk hali devam eden eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’la ilgili olanı.
KARARLARA UYMAK ZORUNLU
AİHS’in 46’ıncı unsuru gereği, mukaveleye taraf olan devletler açısından AİHM kararları bağlayıcı nitelikte. Türkiye, AİHS’i 1950’de imzaladı, 1954’te onayladı. Kişisel müracaat hakkını 1987’de tanıyan Türkiye, AİHM’nin mecburî yargı yetkisini 1989’dan bu yana tanıyor. AİHM kararlarının uygulanması ferdî ya da genel tedbirlerle yapılıyor.
Bireysel tedbirler, başvuranın hakkının ihlaline yol açan sebepleri ortadan kaldırmayı, genel tedbirler ise müracaata husus ihlali herkes için ortadan kaldırmayı ve böylelikle ihlalin devamını önlemeyi sağlayacak önlemlerden oluşuyor. AİHM kararlarının uygulanmasının takibi Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi tarafından yapılıyor.
(ALINTI)
