Almanya’daki Göttingen Üniversitesi Yapısal Jeoloji ve Jeotermik Kısmı’ndan Dr. Renas I. Koshnaw ve araştırma takımının yaptığı bir çalışma, Arap ve Avrasya kıta levhaları ortasındaki okyanus levhasının koptuğunu ortaya koydu. ‘Solid Earth’ isimli hakemli mecmuada Kasım 2024’te yayınlanan araştırmanın sonuçlarını, Göttingen Üniversitesi, ocak ayında yayınladığı bir basın açıklamasıyla kamuoyuna duyurdu.
Araştırma takımının Zagros Dağları’nın Dünya’nın yüzeyinin bükülmesi üzerindeki tesirini incelediğini aktaran üniversite, şu bilgileri paylaştı: “Göttingen Üniversitesi’nin öncülüğündeki memleketler arası bir araştırma takımı, Irak’ın Kürdistan bölgesindeki Zagros Dağları’nın uyguladığı gücün, Dünya yüzeyinin son 20 milyon yıl içinde bükülmesi üzerinde ne kadar tesiri olduğunu inceledi. Araştırma, günümüzde, Dünya yüzeyinin derininde, (daha evvel Arap ve Avrasya kıtaları ortasında yer alan okyanus tabanı olan) Neotetis okyanus levhasının yatay olarak koptuğunu ve yarığın Türkiye’nin güneydoğusundan İran’ın kuzeybatısına gerçek uzadığını ortaya koydu. Bulgular, Dünya yüzeyinin evriminin, ne ölçüde gezegenin derinlerindeki süreçlerin denetiminde olduğunu gösterdi.”
‘TEK AÇIKLAMA DAĞLARIN TARTISI OLAMAZ’
Dünya’daki kıta ve okyanus levhası oluşumları hakkında da bilgi veren üniversite, araştırmaya ait açıklamasında ayrıyeten şu ayrıntıları paylaştı:
“İki kıta milyonlarca yıl boyunca birbirine yaklaştığında, ortalarındaki okyanus tabanı da kıtaların ötesine, derinliklere gerçek kayar. Nihayetinde kıtalar çarpışır ve kaya kütleleri sıra dağlar formunda kenarlardan üste kalkar. Bu dağların muazzam tartısı, milyonlarca yıl boyunca etraflarındaki Dünya yüzeyinin aşağı gerçek eğilmesine yol açar. Vakitle dağlardan erozyona uğrayan taban tortuları burada toplanır ve Orta Doğu’daki Mezopotamya üzere düzlükleri oluşturur. Araştırmacılar, Arap kıtasının Avrasya ile çarpıştığı Zagros Dağı’nın yüküne dayanarak Dünya yüzeylerinin aşağı istikametli eğimini modelledi. Çalışma bölgesinin güneydoğusundaki alışılmadık ölçüde derin çöküntüyü tekrar üretmek için, ortaya çıkan çöküntünün boyutunu Dünya’nın mantosuna dayanarak hesaplanmış topografya ile birleştirdiler. Araştırmacılar, yalnızca dağların tartısının, son 15 milyon yılda oluşan ve tortuyla dolan 3-4 kilometre derinliğindeki çöküntüyü izah edemeyeceğini tespit etti.”
‘BU KADAR ÇOK TORTU BİRİKTİĞİNİ GÖRMEK ŞAŞIRTICIYDI’
Araştırmanın baş müellifi ve Göttingen Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacısı Renas Koshnaw, yaptıkları çalışmaya ait değerlendirmesinde, “Zagros bölgesinin ortalama topografyası göz önünde bulundurulduğunda, araştırdığımız alanda bu kadar çok tortu biriktiğini görmek şaşırtıcıydı. Bu, alandaki çöküntünün Zagros Dağları’nın yükünün yol açabileceğinden daha büyük olduğu manasına geliyor” tabirlerini kullandı.
Araştırmacılara nazaran, bu, hala Arap levhasına bağlı olan, batan okyanus levhasının ek yükünden kaynaklanıyor. Koshnaw da bulgulara ait kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu levha, bölgeyi aşağıdan aşağı hakikat çekerek daha fazla tortu birikimi için alan açıyor. Türkiye’ye gerçek, tortuyla dolu çöküntü çok daha sığ bir hal alıyor; bu da levhanın bu alanda kırıldığını ve aşağı yanlışsız çekme kuvvetini hafiflettiğini gösteriyor.”
‘TÜRKİYE’NİN ALTINDA BİR YARIK BÜYÜYOR’
Öte yandan, bu araştırma, Almanya basınında da kendisine yer buldu. Almanya’da bilim haberleri yapan scinexx sitesi, araştırmayı “Türkiye’nin altında bir yarık büyüyor” başlıklı haberiyle okurlarına duyurdu. Anadolu’nun yüzeyinin derinliklerinde tektonik bir kalıntının olduğu ve bunun Neotetis Okyanusu’nun bir kalıntısı olduğu tabir edilen haberde, “Ancak, jeologlara nazaran, levhanın uzun vakittir batık olan bu modülü yavaş yavaş kopuyor. Bu yarık Türkiye’nin altında halihazırda oluşmuştu; ancak Irak’taki Zagros dağlarının altında bu türlü bir şey kelam konusu değildi. Orada okyanus levhasının devasa yükü dağ ön bölgesini aşağıya çekiyor ve bilhassa derin, tortu dolu bir çöküntü yaratıyordu” denildi.
(DIŞ HABERLER SERVİSİ)
